O Γεωργαλάς υπήρξε ένας βασικός θεωρητικός της χούντας. Το καθεστώς της 21ης Απριλίου του είχε αναθέσει πόστα προπαγανδιστή . Αν κάποιος επιθυμούσε να έρθει σε επαφή με τις ιδεολογικές βάσεις των συνταγματαρχών , μπορούσε κάλλιστα να στραφεί στα έργα του, στα άρθρα του και τους λόγους του( 1 ) .
Στα 1971 , δηλαδή στο αποκορύφωμα της χουντικής εξουσίας, ο Γεωργαλάς εκδίδει ένα βιβλίο αρκετά αποκαλυπτικό για τα σχέδια και τις προθέσεις των χουντικών .
Η γενική ιδέα στην οποία αναπτύσσεται το έργο είναι η εξής: ο κόσμος της μεταπολεμικής (μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δηλαδή) Δύσης , είναι ''η κοινωνία της αφθονίας, της γενικής ευημερίας, του υψηλού βιοτικού επιπέδου''. Παρά όμως αυτήν την ευημερία,ή μάλλον εξαιτίας αυτού, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, ειδικά η νεολαία ,είναι δυσαρεστημένοι. Εκφράσεις αυτής της δυσαρέσκειας είναι οι ''σεισμικοί κλονισμοί'' που προκαλούν ''τα υποχθόνια αναρχικά και ανατρεπτικά κινήματα'' με αποτέλεσμα να απειλείται αυτή η ευδαιμονία .Βλέπουμε λοιπόν μια αντίθεση: ενώ ο κόσμος ''περνάει καλά'' , είναι δυστυχισμένος. Σύνθημα της εποχής είναι ''ευημερία και δυσαρέσκεια'' λέει ο χουντικός ιδεολόγος (2).
Πώς όμως προκλήθηκε αυτή η αδικαιολόγητη δυσαρέσκεια; (αδικαιολόγητη γιατί ο κόσμος ευημερεί και δεν θα έπρεπε να αντιδρά). Για να απαντήσουμε , πρέπει να δούμε το ιστορικό της εξέλιξης των καπιταλιστικών κοινωνιών της Δύσης. Σύμφωνα με τον Γεωργαλά, ο καπιταλισμός έπαψε να είναι ένα αδίστακτο εκμεταλλευτικό οικονομικό σύστημα. Η εποχή του ανάλγητου καπιταλισμού έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και το σύστημα αυτό αντικαταστάθηκε από έναν καπιταλισμό που ρυθμίζεται από ένα δίκαιο κράτος ''διαιτητή των ταξικών διενέξεων''προς όφελος όλης της κοινωνίας . ''Ο καπιταλισμός άλλαξε φύση. Και τα παλαιά του γνωρίσματα τα αντικατέστησε με καινούργια. Πιο συγκεκριμένα : Ξεπέρασε το φαινόμενο της ''αναρχίας στην παραγωγή''.Η οικονομία δεν έπαυσε να στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεν έχασε τον ελεύθερο χαρακτήρα της. Αλλά προγραμματίζεται, προσανατολίζεται και καθοδηγείται από το σύγχρονο παρεμβατικό κράτος'' (3) .
Πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι των γραφομένων του Γεωργαλά, το ''παρεμβατικό κράτος'' δεν μπόρεσε να αποτρέψει μια από τις μεγαλύτερες καπιταλιστικές κρίσεις όλων των εποχών , αυτή του 1971,αναγκάζοντας τη χούντα, που έβλεπε το τέλος της να πλησιάζει λόγω ακριβώς αυτής της κρίσης , να προχωρήσει στην βίαιη προσάρτηση της Κύπρου ώστε να προσφέρει έναν ''εθνικό άθλο'' και έτσι να εξασφαλίσει την παραμονή της στην εξουσία . Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τον Ρόζενμπεργκ των Απριλιανών να μας διαβεβαιώνει ότι ο καπιταλισμός πλέον ''πραγματοποιεί ευρύτατη ανακατανομή της ιδιοκτησίας'' (4) και αφού ο καπιταλισμός αναδιανέμει πλέον τα πλούτη ''οι οικονομικές κρίσεις ξεπεράσθηκαν'' (5) . Ο Γεωργαλάς φυσικά, δεν εννοεί ότι η ανακατανομή αυτή έγινε -και γίνεται- στην πραγματικότητα προς όφελος όλο και λιγότερων ανθρώπων ,αλλά ισχυρίζεται ότι λαμβάνει χώρα προς όφελος... του λαού.Βέβαια,υπάρχει εξήγηση για αυτή την ''παράβλεψη'': αν παραδεχόταν ότι η ανακατανομή του πλούτου γίνεται πάντα εις βάρος των πολλών, θα έπρεπε να παραδεχτεί ότι η καπιταλιστική κρίση είναι αναπόφευκτη. Και , ανάποδα: η ύπαρξη καπιταλιστικών κρίσεων αποδεικνύει την ύπαρξη ταξικών ανισοτήτων .Συνεπώς θα απέφευγε να κάνει προβλέψεις για ξεπέρασμα των καπιταλιστικών κρίσεων . Αντί αυτού όμως , αναπαράγει την αυταπάτη του ''λαϊκού καπιταλισμού'' και μας πληροφορεί ότι ενώ ο κομμουνισμός προσπάθησε να λύσει το ζήτημα της αναδιανομής του πλούτου με τη βία, ''Ο καπιταλισμός πήρε άλλο δρόμο. Εφεύρε την μετοχή. Αυτή στάθηκε μια από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις των αιώνων, τουλάχιστον από την πλευρά των κοινωνικών επιπτώσεων. Με τις μετοχικές εταιρείες ο αριθμός των κεφαλαιούχων όλο και μεγαλώνει. Το κεφάλαιο περνά στα χέρια των μαζών. Αυτή είναι η μόνη αληθινή ''κοινωνικοποίηση'' των μέσων παραγωγής: Η ιδιοκτησία ανακατανέμεται. Η κατοχή του κεφαλαίου διασκορπίζεται. Δημιουργούνται αναρίθμητοι ιδιοκτήτες, μικροί κεφαλαιούχοι. Και γεννιέται ο ''λαϊκός καπιταλισμός''. (6).
Αφού λοιπόν ο καπιταλισμός ''ξεπέρασε την αναρχία της παραγωγής'' το άμεσο αποτέλεσμα ήταν ότι ''ξεπεράσθηκαν και τα επακόλουθά της: οι έντονες οικονομικές διακυμάνσεις και ταλαντεύσεις, οι κρίσεις υπερπαραγωγής, η ανεργία'' (7). H όποια οικονομική κρίση πλήττει το σύγχρονο καπιταλισμό ,σύμφωνα με τον Γεωργαλά ,προέρχεται , όχι από τις δομικές αντινομίες του καπιταλισμού, αλλά από την ταξική πάλη. ''Οι αρνητικές συνέπειες της κρίσεως που μαστίζει τις καταναλωτικές κοινωνίες είναι οφθαλμοφανείς. Έχουμε πρώτα-πρώτα την ζημιά της οικονομίας. Με τις απεργίες και με τις λοιπές αναρχικές εκδηλώσεις επέρχεται σχετικά αναστολή της παραγωγικής διαδικασίας και επιβράδυνση της οικονομικής προόδου.'' (8). Εννοείται ότι ένα από τα καθήκοντα της χούντας θα είναι να θέσει τέρμα στις απεργίες αφού ''αυτές ευθύνονται για την οικονομική κρίση''.Είναι εντυπωσιακή πάντως η διαχρονική επανάληψη του ισχυρισμού ότι οι κρίσεις είναι προϊόν των απεργιών.Την περίοδο των ''μνημονίων'' του 2010 ακουστήκε ουκ ολίγες φορές ένας τέτοιος ισχυρισμός .Το ενδιαφέρον βέβαια είναι ότι για τέτοιου είδους απόψεις δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε αποκλειστικά τον Γεωργαλά. Εκφράστηκαν ακόμα και από αριστερές οργανώσεις. Ο Στ. Κατσαρός για παράδειγμα θυμάται ότι στην ηγεσία του Κ.Κ.Ε Εσωτ. ''υπήρχαν απόψεις ότι τη δικτατορία την προκάλεσαν οι αγώνες των εργαζομένων και κατηγορούσαν τους δωδεκατικούς για αυτό''(9).
Έτσι λοιπόν,για να ανακεφαλαιώσουμε, βασική απόδειξη της ύπαρξης του σύγχρονου δίκαιου και λαϊκού καπιταλισμού, είναι η απουσία καπιταλιστικών κρίσεων.
Ο Γεωργαλάς για να εξωραϊσει ακόμα περισσότερο τον καπιταλισμό τον βαφτίζει νεοκαπιταλισμό. Είναι ο νέος, δίκαιος και αιώνια αναπτυσσόμενος-χωρίς κρίσεις - καπιταλισμός στον οποίο τα αγαθά μοιράζονται δίκαια . ''Τώρα ο νεοκαπιταλισμός εξασφαλίζει τη συνεχή άνοδο της οικονομίας , την αδιάκοπη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και της τεχνικής, χωρίς τις ''περιοδικές, κυκλικές κρίσεις'' του προπολεμικού καπιταλισμού. Έτσι, μπορεί πια να παρέχη στην μεγάλη πλειοψηφία των μελών της κοινωνίας , άφθονα αγαθά και ευχέρεια στην απόλαυσί τους. Και γεννήθηκε η καταναλωτική κοινωνία της Δύσεως''. (10).Βέβαια ,για να μην είμαστε άδικοι, δεν ήταν μόνο ο Γεωργαλάς που ''προέβλεψε '' το τέλος των καπιταλιστικών κρίσεων , το ξεπέρασμα των ταξικών αντιθέσεων και ,κατ΄επέκταση, την ''αποτυχία του μαρξισμού'' (11) . Ολόκληρος Καστοριάδης ,περίπου την ίδια εποχή (1976)μιλούσε για το παρεμβατικό κράτος που εξαφάνισε τις αδικίες , θεωρούσε ότι ο μαρξισμός απέτυχε ,οι καπιταλιστικές κρίσεις τελείωσαν και ειρωνευόταν τους μαρξιστές οικονομολόγους που προειδοποιούσαν ότι η εποχή ''ευδαιμονίας'' είναι απλά ένα συγκυριακό φαινόμενο . (12).
Όπως και να'χει, ο ''νεοκαπιταλισμός'' είναι ένα σύστημα όπου αμβλύνονται όλο και περισσότερο οι ταξικές αντιθέσεις.Εκμετάλλευση δεν υπάρχει πια , η εργατική τάξη εξαφανίζεται και όλοι γίνονται καπιταλιστές-ιδιοκτήτες εργοστασίων. ''Με την ανακατανομή της ιδιοκτησίας , άλλαξε ολόκληρη η δομή της δυτικής κοινωνίας. Οι παλιές ταξικές αντιθέσεις, ξεπεράσθηκαν. Ο ''προλετάριος'' που ''δεν έχει να χάσει παρά μόνο τις αλυσίδες του'' δεν υπάρχει πια. Πορεία της κοινωνίας έγινε ,όχι ο γενικός εκπρολεταρισμός, που προφήτευε ο μαρξισμός, αλλά η αστοποίησης του εργάτη που αποκτά μετοχές ιδιοκτησίας , αποταμιεύσεις, ασφαλίσεις, διακαιώματα , αυτοκίνητο. Η ανυπέρβλητη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις τάξεις, κατέπεσε. Όλοι μπορούν να γίνουν ''καπιταλιστές''. Οι διαφορές εισοδήματος και τρόπου ζωής μειώνονται. Η ταξική κλίμακα μικραίνει. Και γεννήθηκε ο σύγχρονος ''αστός-εργαζόμενος''..Λίγο πιο κάτω μας διαβεβαιώνει: ''Ακόμα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στις προηγμένες χώρες της Δύσης μπορεί να υπάρχει δυσαρέσκεια, αλλά δεν υπάρχει απόγνωση, δεν υπάρχει απελπισία, δεν υπάρχουν προλετάριοι που ''δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο τις αλυσίδες τους'' (13) .Δεν υπάρχει λοιπόν απόγνωση λόγω φτώχειας.
Έτσι, ο πραγματικός σοσιαλισμός είναι ο ''νεοκαπιταλισμός'': ''Ο νεοκαπιταλισμός ουσιαστικά πραγματοποιεί τον ''σοσιαλισμό'' όχι δια της καταργήσεων του κεφαλαίου, αλλά δια της διασποράς του σε αναρίθμητους κεφαλαιούχους''. .''Οι κοινωνικές τάξεις δεν πολώθηκαν, αλλά έγιναν περισσότερο ρευστές και σε σημαντικό βαθμό εξισώθηκαν (ένας στους οκτώ Αμερικανούς είναι σήμερα μέτοχος μεγάλων επιχειρήσεων)'' (14). Αν οι Η.Π.Α εκείνης της εποχής ήταν σοσιαλιστικές επειδή ένας στους οκτώ είχαν μετοχές , τότε η Ελλάδα του Σημίτη, ήταν τουλάχιστον κομμουνιστική.
Εμφανιζόμενος ως υποστηρικτής της τροτσκιστογενούς θεωρίας της ''επανάστασης των διευθυντών'' , καθώς και του καστοριαδικού ορισμού του σύγχρονου καπιταλισμού ως το σύστημα που χωρίζεται από διευθυντές και διευθυνόμενους ,μας λέει: ''Στο ανώτερο στάδιο της βιομηχανικής κοινωνίας, ο τεχνοκράτης , παραμερίζει όχι μόνο τον εργάτη, αλλά και τον ίδιο τον ''καπιταλιστή''. Οι τεράστιες μετοχικές εταιρείες, δεν έχουν ''κεφαλαιοκράτες'' παλαιού τύπου . Οι τεχνοκράτες είναι οι πραγματικοί τους κύριοι. Τα τεράστια βιομηχανικά συγκροτήματα της εποχής μας, συχνότατα δεν ανήκουν πια σ'έναν καπιταλιστή. Ο τεχνοκράτης όμως είναι η ψυχή τους. Ο παλιός καπιταλιστής έπαυσε να είναι απαραίτητος. Ο τεχνοκράτης γίνεται ολοένα και περισσότερο. Ο μηχανικός , ο τεχνικός, ο οργανωτής και ο διαχειριστής, ο ειδικός της παραγωγής, της διοικήσεως, της παιδείας και της προπαγάνδας, με ένα λόγο ο τεχνοκράτης, με την ευρεία έννοια του όρου, αυτός είναι η κυριαρχούσα μορφή της εποχής μας'' (16) . Είναι ενδεικτικό ότι οι λέξεις ''καπιταλιστής'' και ''κεφαλαιοκράτες'' έχουν μπει από τον ίδιο τον Γεωργαλά εντός εισαγωγικών με ό,τι αυτό σημαίνει. Το συμπέρασμα είναι το εξής: εργατική τάξη δεν υπάρχει, καπιταλιστές δεν υπάρχουν (αφού γίναμε όλοι καπιταλιστές) αλλά έχει αναδυθεί ένα ,απαραίτητο για τη σύγχρονη οικονομία, στρώμα , αυτό των τεχνοκρατών. Αυτό το στρώμα θα πρέπει να ελεγχθεί .
Έχει σημασία να έχουμε στο νου μας ,και σε αυτό έχει ένα δίκιο ο Γεωργαλάς, ότι το απαραίτητο για τον ''νεοκαπιταλισμό'' στρώμα των τεχνοκρατών παράγεται στα Πανεπιστήμια. Στο σημείο αυτό βρίσκεται η ουσία αυτού που θέλει να πει. Για τη χούντα ο εκσυγχρονισμός των Πανεπιστημίων ήταν εκ των ον ουκ άνευ προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού καπιταλισμού.Αυτός είναι και ο λόγος που η χούντα έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στον έλεγχό τους, προκαλώντας την αντίδραση των φοιτητών.Δεν είναι τυχαίο που ο Γεωργαλάς αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι στα βιβλία του στο ρόλο που καλείται να παίξει η εκπαίδευση στο νέο καπιταλιστικό παράδειγμα της τριτογενοποιημένης παραγωγής.Αποδίδοντας κάθε αντίδραση εναντίον της σε ''κακομαθημένους νεαρούς'' (δηλαδή φοιτητές) που επαναστατούν επειδή βαριούνται, οι χούντα πετύχαινε δύο πράγματα: αφενός, όπως είπαμε να δείξει ότι ο καπιταλισμός δεν δημιουργεί πλέον δυσαρεστημένους προλετάριους,αλλά ανθρώπους που βαριούνται επειδή τα ''έχουν όλα'' και αφετέρου να ελέγξει το νέο στρώμα τεχνοκρατών που θα έβγαιναν από τα Πανεπιστήμια. O Πουλαντζάς εξήγησε την αντίθεση που χαρακτηρίζει τα δικτατορικά καθεστώτα εντός των οποίων αναπτύσσεται ένα νέο στρώμα τεχνοκρατών ,αντίθεση που συνοδεύεται από την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας εις βάρος της πολιτικής-κοινοβουλευτικής. ''Η κυρίαρχη ιδεολογία μετατοπίζεται από τον νομικό-πολιτικό χώρο (ενσάρκωση της γενικής βούλησης , ελευθερίες κλπ) προς τον οικονομικό τομέα της ιδεολογίας, με τη μορφή μάλιστα της τεχνοκρατίας (οι ''τεχνοκράτες'' κυρίως του φρανκικού και του ελληνικού καθεστώτος, αλλά επίσης και του Καετάνο). Η φαινομενική απολιτικότητα της τεχνοκρατίας έκανε τα ηγετικά κλιμάκια της κρατικής διοίκησης να δώσουν μαζική και άμεση υποστήριξη σε καθεστώτα που συνέτειναν δραστήρια στη νέα εξάρτηση των χωρών αυτών από τον ιμπεριαλισμό, που αντιστοιχεί στην επιταχυνόμενη εκβιομηχάνισή τους. Οι κορυφές της διοίκησης βρήκαν στις δικτατορίες τους προνομιακούς παράγοντες ''τεχνικής προόδου'' και ''εκσυγχρονισμού'' (''αναπτυξιακή'' τάση). Την ίδια ώρα βέβαια, αυτή η εκσυγχρονιστική πλευρά των δικτατοριών , λέει ο Πουλαντζάς, οδήγησε σε μια βαθιά αντίφαση την ίδια την πανεπιστημιακή εκπαίδευση. ''Πρέπει να προσθέσουμε επίσης τις επιδράσεις που η άνοδος της ενδογενούς αστικής τάξης έχει πάνω στους αξιωματούχους του πανεπιστημιακού μηχανισμού, γιατί μερικοί απ'αυτούς υιοθετούν έναν ''φιλελευθερισμό'' τεχνοκρατικής χροιάς'' (17).Η χούντα βέβαια, ήξερε ότι το νέο αυτό στρώμα τεχνοκρατών θα προέλθει από τη φοιτητιώσα και ''ατίθαση'' νεολαία επομένως μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η χούντα αφενός δεχόταν την κριτική των φοιτητών, από την άλλη δεν μπορούσε να κλείσει όλα τα Πανεπιστήμια.
Έτσι λοιπόν επιστρέφουμε στο αρχικό ερώτημα: αφού ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος ζει σε μια κοινωνία χωρίς φτώχεια , ανεργία και ταξικές διαιρέσεις,ποιά είναι τα αίτια της δυσαρέσκειας του; Ο Δυτικός άνθρωπος , λέει ο Γεωργαλάς , έχει περιέλθει λόγω μαλθακότητας σε μια τέτοια νωθρότητα που παρακολουθεί σαν θεατής την κατάρρευση του κόσμου του. (19).
Το πολιτικό του εποικοδόμημα ''δεν εκφράζει τα οικονομοτεχνικά του θεμέλια'' . ''Ο μεταπολεμικός άνθρωπος της Δύσεως θέλησε να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά. Το πέτυχε. Κατέβαλε όμως ένα αντίτιμο που αποδείχθηκε εξαιρετικά βαρύ . Παραμέρισε τις μεταφυσικές αγωνίες. Ξέχασε τα ιδανικά του. Περιγέλασε την ηθική. Λησμόνησε το πνεύμα. Έθεσε στο περιθώριο τις ηθικές και υποτίμησε τις πνευματικές αξίες'' (20).
Ο σύγχρονος άνθρωπος ''έχει τα πάντα, αλλά αισθάνεται απελπισία και μοναξιά'' . Έπαψε να είναι ηθικό και πνευματικό ον και προσηλώθηκε μόνο στα υλικά αγαθά . Αυτή η ματαιοδοξία οδηγεί τον σύγχρονο άνθρωπο στο μηδενισμό ''Αισθάνεται την αγωνία να τον πνίγει, ο άνθρωπος που πούλησε τη ψυχή του στον δαίμονα της Ευημερίας'' (21).
Σε μια τέτοια κατάσταση δημιουργείται ''ένα ρεύμα συλλογικής φυγής περισσότερο μεταξύ των νέων''. Ο νέος , μας πληροφορεί ο Γεωργαλάς, είναι ένας ''μόνιμος υποψήφιος μετανάστης για άλλους κόσμους. Για το Κατμαντού, ή για την μαριχουάνα, για μακρυνούς πλανήτες ή για το LSD, για την αναρχία ή για τον χιππισμό''.
''Όλα αυτά: ναρκωτικά, αναρχία, μαοϊσμός, γκεβαρισμός,( τον γκεβαρισμό,ο Γεωργαλάς τον έχει εντάξει στον αναρχισμό) μηδενισμός ή ερωτισμός, με τον υστερικό τρόπο που εκδηλώνονται, δεν είναι παρά η απόπειρα φυγής, η διέξοδος, η λύτρωσις που αναζητούν τα χαμένα νιάτα της αντιϊδεαλιστικής καταναλωτικής κοινωνίας'' .Η λατρεία την οποία εκδηλώνουν οι σύγχρονοι νέοι προς τον Χο Τσι Μινχ το Μάο , τους Βιετκόγκ και γενικά σε οτιδήποτε ακούγεται και φαίνεται ''υπερεπαναστατικό'',δεν είναι πράγματι μια προτίμηση προς αυτά τα καθεστώτα ,λέει ο Γεωργαλάς , αλλά εκδήλωση ακριβώς αυτής της τάσης φυγής από μια κοινωνία ''που τους έδωσε τα πάντα στον υλικό τομέα, αλλά που σε αντάλλαγμα τους στέρησε τα πάντα στον τομέα των ιδανικών'' (22).Σύμφωνα με τον Γεωργαλά, η αντίδραση αυτή των νέων δεν είναι προϊόν των οικονομικών κρίσεων της δομής/βάσης του ίδιου του καπιταλισμού (αφού τέτοιες κρίσεις δεν υπάρχουν), αλλά του εποικοδομήματός του . Των νέων ηθών . Έτσι , τα υπερεπαναστατικά και βερμπαλιστικά συνθήματα , καθώς και οι εξεγέρσεις και οι ταραχές που προκαλεί η νεολαία στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, είναι απόδειξη , σύμφωνα με τη χούντα, της νευρωτικής κατάστασης και του ψυχικού αδιεξόδου στο οποίο έχει εισέλθει η μεταπολεμική καταναλωτική κοινωνία. Και , όπως κάθε ''νευρωτική κατάσταση'', έτσι και αυτή, απαιτεί την άμεση ''ιατρική επέμβαση''. Καθόλου τυχαία, η δικτατορία αυτοπαρουσιαζόταν ως ο ''γιατρός της κοινωνίας''. Η αυτοπροβολή της ως ένα ''ιατρικό'', είναι ένδειξη της επιθυμίας της να επιβληθεί (παρά τα χριστιανικά ιδεώδη που υποτίθεται ότι ακολουθούσε) ως μια ορθολογική-επιστημονική δύναμη αναγέννησης και προόδου, και όχι ως μια ανορθολογική/θρησκευτική δοξασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια σημαντική διαφορά των σύγχρονων νεωτερικών εξουσιών σε σχέση με τα Παλαιό Καθεστώς, είναι ότι οι πρώτες διεκδικούν την εξουσία στο όνομα του Λόγου και όχι του υπερφυσικού. Αυτό έκανε και η χούντα.
Αμέσως καταλαβαίνουμε , και αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να το έχουμε πάντα στο νου μας, ότι η εμμονή της χούντας να αποδίδει κάθε αντίδραση προς το καθεστώς της (ή και σε οποιαδήποτε άλλη δυτική καπιταλιστική κοινωνία) σε μια μικρή μερίδα ''ψυχασθενών υπερεπαναστατημένων νεολαίων'' και ''αναρχικών ταραχοποιών'', δεν είχε σκοπό μόνο να γαργαλήσει τα συντηρητικά ένστικτα των μικροαστών υποστηρικτών της, αλλά κάτι πιο βαθύ:είχε στόχο να επιβεβαιώσει το αφήγημά της περί ανωτερότητας του καπιταλιστικού συστήματος. Αν η χούντα παραδεχόταν ότι οι αντιδράσεις εναντίον της προέρχονται από εργατικά σωματεία και συνδικάτα (με ομάδες δηλαδή άμεσα ενταγμένες στην οικονομία και την παραγωγή) θα έπρεπε να παραδεχτεί ,σύμφωνα με το ίδιο της το αφήγημα, και την ύπαρξη ενός κομματιού της κοινωνίας που αντιδρά , όχι επειδή πλήττει, αλλά επειδή αισθάνεται ότι αποτελεί αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης . Κατά συνέπεια ,θα κατέρρεε ο μύθος περί ''κοινωνίας της ευημερίας'' και η χούντα θα αποκαλυπτόταν όχι ως ο διαχειριστής ενός ''δίκαιου κράτους διαιτητή'' ανάμεσα στην εργατική και την αστική τάξη, όπως ήθελε να αυτοπροβάλλεται, αλλά ως ένας υπερασπιστής του κεφαλαίου-αυτό δηλαδή που στην πραγματικότητα υπήρξε.
Επιπλέον,η χούντα, επιλέγοντας αντίπαλο σε ένα προνομιακό , για αυτήν , στρατόπεδο (στο ζήτημα της νεανικής ελευθερίας και γενικά του εποικοδομήματος) κατάφερνε δύο πράγματα: αφενός να είναι εκείνη που μπορεί να γίνει ο απόλυτος ρυθμιστής της κοινωνικής δυσφορίας ,αφού ήταν εκείνη που κρατούσε ''τα χαλινάρια'' και μπορούσε να τα σφίξει ή να τα χαλαρώσει κατά το δοκούν. Από την άλλη όμως θα μπορούσε να εκπληρώσει τον ιστορικό της ρόλο : του αναμορφωτή του ελληνικού καπιταλισμού και τον έλεγχο και την αφομοίωση του νέου τεχνοκρατικού στρώματος. Η νεολαία (και ειδικά οι φοιτητές), που ζει πλέον στην υλική ευμάρεια, σε έναν υλιστικό μηδενισμό, αντιδρά τυφλά, αλλά την ίδια ώρα η χούντα αναγνωρίζει ότι θα αποτελέσει τον απαραίτητο τεχνοκρατικό κορμό που πάνω του θα στηριχτεί η αναδιάρθρωση του ελληνικού καπιταλισμού. Από τη στιγμή που η αντίθεση της νεολαίας προς τη χούντα δεν είναι σε επίπεδο οικονομικής δομής, αλλά πολιτιστική (ελευθερία, παιδεία κ.α) αυτό σημαίνει ότι το καθεστώς θα μπορούσε να αναλάβει χρέη παιδαγωγού και να την φέρει στον ''ίσιο δρόμο'' αλλάζοντας η ίδια αλλά και το στρώμα αυτό προς όφελος του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος .
Αυτό, δεν σημαίνει ότι οι φοιτητές δεν αντιστάθηκαν στη δικτατορία. Κάθε άλλο. Υπήρξαν εκατοντάδες φοιτητές που βασανίστηκαν από το καθεστώς, όταν ακόμα το λαϊκό-εργατικό κίνημα βρισκόταν (λόγω ομαλής λειτουργίας του καπιταλισμού) εν υπνώσει. Τα πραγματικά όμως προβλήματα για τη δικτατορία ξεκίνησαν όταν η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση θα τοποθετούσε στο κάδρο των αρνητών της και το υποκείμενο εκείνο (την εργατική τάξη) το οποίο θα αντιδρούσε σε ένα πεδίο που θα αμφισβητούσε τις αιτίες της ίδιας της ύπαρξής του καθεστώτος . Δηλαδή την εργατική τάξη που αντιστέκεται στην καπιταλιστική εκμετάλλευση .
Η φοιτητική αντίδραση στη χούντα περιορίζεται , εκ των πραγμάτων όπως είπαμε ,σε ένα προνομιακό για το καθεστώς επίπεδο. Εκείνο της ελευθερίας. Είναι αρκετά ενδεικτικό ότι η πρώτη σημαντική αντίδραση των φοιτητών στη δικτατορία, η κατάληψη της Νομικής Σχολής (Φλεβάρης '73) οδήγησε στην διατύπωση , εκ μέρους των φοιτητών, ενός όρκου που αφορά αποκλειστικά ζητήματα ελευθερίας. ''Εμείς οι φοιτηταί των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ'όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών , του πανεπιστημιακού ασύλου, της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και δογμάτων. Ορκιζόμαστε αλληλεγγύη σ'όλο το φοιτητικό κόσμο της Ελλάδας που βασανίζεται. Η βία και η τρομοκρατία δεν θα περάσουν. Ζήτω ο αδούλωτος φοιτητικός κόσμος της Ελλάδας'' (24).
Για τη χούντα τα πράγματα θα είχαν παραμείνει εντός των σχεδίων της αν η εξέγερση του Πολυτεχνείου παρέμενε μια νεολαιίστικη,φοιτητική, ''υπερεπαναστατική εξέγερση'' με στόχο αποκλειστικά την ελευθερία .Η χούντα θα την είχε καταστείλει και, παίζοντας τον ρόλο του ''πατέρα'' που ακούει τα παιδιά της, θα προχωρούσε σε μια φιλελευθεροποίηση αφήνοντας την ίδια τη δομή της οικονομίας απείραχτη (ή μάλλον αναδιαρθρωμένη) . Η είσοδος των εργατών στην κατάληψη του Πολυτεχνείου έκανε ξεκάθαρο για τους συνταγματάρχες ότι πλέον στο ''παιχνίδι'' μπήκε και ένας άλλος , ανεξέλεγκτος παράγοντας που στα αιτήματά του (ταξικές διεκδικήσεις) η χούντα δεν μπορούσε να αναλάβει χρέη ρυθμιστή (είναι ενδεικτικό ,και θα το δούμε πιο κάτω, ότι η πλειοψηφία των συλληφθέντων στο Πολυτεχνείο ήταν εργάτες).
Από όλα αυτά προκύπτει άμεσα το ερώτημα : ποιός είναι ο ρόλος της χούντας; O ρόλος της χούντας λοιπόν είναι διττός: από τη μια, να εμφυσήσει τα χαμένα ιδανικά ''φυλή, κοινότης, κράτος , έθνος'' στο πλήθος , που η απώλειά τους μετέτρεψε τους νέους σε ψυχασθενείς.Αφού η κρίση της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας δεν είναι οικονομική ή ταξική, λέει ο Γεωργαλάς, αλλά ''οφείλεται σε έλλειψη ιδανικών, σε παραμέρισμα αξιών, σε απιστία, σε ψυχικό άγχος,'' , τότε ''ιδιαίτερα πολύτιμη μπορεί να σταθεί η συμβολή του Χριστιανισμού, αφού αυτός προσφέρει στον άνθρωπο άρτο δια την ψυχήν του, ιδανικά σύμφωνα με τη φύση του σαν εικόνας και ομοιώσεως του θεού'' (25) .
Ταυτόχρονα η χούντα θα πρέπει να περιορίσει την ελευθερία του ατόμου αφού ''Μια αιτία για την κρίση της καταναλωτικής κοινωνίας είναι και η μέθη της ελευθερίας, που έχει καταλάβει τον άνθρωπο της Δύσεως''. Ο σύγχρονος άνθρωπος ''ταύτισε την ελευθερία με την ασυδοσία. Θεωρεί ότι η ελευθερία είναι η απεριόριστη ικανοποίηση των ενστίκτων'' (26).
Δεν χρειάζεται βέβαια να πούμε ότι αυτός ο περιορισμός των ελευθεριών δεν στόχευε την ελευθερία κερδοφορίας του κεφαλαίου, αλλά τις ατομικές ελευθερίες. Στο οικονομικό σκέλος η χούντα υπήρξε μια τυπική φιλελεύθερη εξουσία . Μάλιστα μπορούμε να πούμε ότι ο περιορισμός των ατομικών ελευθεριών αποσκοπούσε ακριβώς στην απεριόριστη παροχή ελευθερίας κινήσεως στο κεφάλαιο. Κάτι τέτοιο μην μας φαίνεται παράξενο. Δεν υπάρχει καμία αντίφαση ανάμεσα στον οικονομικό φιλελευθερισμό και την πολιτική ανελευθερία. Οι διάφορες στρατιωτικές χούντες ανά τον κόσμο που επέβαλλαν περιορισμό των πολιτικών δικαιωμάτων το έκαναν αυτό ,ακριβώς για να επιτρέψουν μια απεριόριστη ελευθερία για το κεφάλαιο. Η φαινομενική αυτή αντίφαση δικαιολογείται ακόμα και θεωρητικά από τους ταγούς του φιλελευθερισμού. Ο Φουκουγιάμα είχε δώσει ιδεολογική κάλυψη στη χρήση βίας για τη μετάβαση από μια κλειστή οικονομία στον φιλελευθερισμό, κάτι που είδε πολύ φυσικά να συμβαίνει και στην ανατροπή της Ε.Σ.Σ.Δ ''Αν μια εκσυγχρονιστική δικτατορία καταφεύγει στον καταναγκασμό για να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία και ταυτόχρονα αποφεύγει την κακοτοπιά να μεταβιβάσει τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και την εξουσία από την αναποτελεσματική παραδοσιακή τάξη των γαιοκτημόνων , σε έναν εξίσου αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα , τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να θεωρηθεί οικονομικά ασύμφωνη προς τις περισσότερες σύγχρονες μορφές ''μεταβιομηχανικής '' οικονομικής οργάνωσης. Αυτή η λογική ήταν που οδήγησε τον Αντρανίκ Μιγκράνιαν και άλλους Σοβιετικούς διανοούμενους να απευθύνουν έκκληση για την ανάγκη ύπαρξης μιας ''αυταρχικής μετάβασης'' προς την οικονομία της ελεύθερης αγοράς στην Ε.Σ.Σ.Δ μέσα από τη δημιουργία εθνικού προεδρείου με δικτατορικές εξουσίες'' (27) . Άλλωστε, ο Φουκουγιάμα έκανε σαφή διαχωρισμό ανάμεσα σε μια φιλελεύθερη οικονομία και μια φιλελεύθερη-δημοκρατική κοινωνία, αν και ,έλεγε ,και εδώ είναι το σημαντικό, ότι μοιραία το πρώτο θα οδηγήσει στο δεύτερο . Υπό αυτήν την έννοια, ένα αυταρχικό καθεστώς που επιβάλει μια φιλελεύθερη οικονομία ξεριζώνοντας όλες τις δημόσιες-κρατικιστικές ''αγκυλώσεις'' του παρελθόντος, καθώς και οποιεσδήποτε συλλογικές εργατικές αντιδράσεις σε αυτήν τη διαδικασία (βλέπε τη δράση των εργατών προ της επιβολής της δικτατορίας) κάποια στιγμή θα δώσει αναγκαστικά τη θέση του σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία και έτσι το καθεστώς αυτό δικαιώνεται ιστορικά σύμφωνα με τη φιλελεύθερη θεωρία. Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι η χούντα είχε αναλάβει αυτόν τον ''εκσυγχρονιστικό'' -για τον ελληνικό καπιταλισμό- ρόλο: να καταστείλει κάθε εργατική αντίσταση στα σχέδια αναμόρφωσής του. Αφού θα είχε καταφέρει να επιβάλει μια φιλελεύθερη οικονομία, στηριγμένη στα εθνοπατριωτικά ιδεώδη, θα μπορούσε κάλλιστα να αποσυρθεί (ή να αυτο''βελτιωθεί'' προς το δημοκρατικότερο) και να επιτρέψει τις ατομικές ελευθερίες που πλέον θα εκφράζονταν μέσω , όχι της πολιτικής , αλλά μέσω της ''ατομικής κατανάλωσης'' ενταγμένης όμως εφεξής σε ιδεολογίες που δεν αμφισβητούν τη δομή του ίδιου του συστήματος . Αυτός υπήρξε εν πολλοίς ο ιστορικός ρόλος της χούντας. Η βίαιη αναμόρφωση προς το πέρασμα σε μια φιλελεύθερη κοινωνία. Αυτή υπήρξε η ''πρωταρχική συσσώρευση'' της χουντικής περιόδου.''Εξεγείρεται ο νέος, γιατί κυρίως σ'αυτόν εκδηλώνεται αυτή η τάσις εναντίον των κηδεμόνων του, των γονέως του, του σχολείου του, της κοινωνίας , της καθιερωμένης ηθικής, διότι όλα αυτά τα βλέπει σαν περιορισμό στην ελευθερία του. Νομίζει ότι είναι ''δικαίωμά'' του να κάνει ταραχές στους δρόμους, να στήνει οδοφράγματα, να καταλαμβάνει Πανεπιστήμια, να μην υποτάσσεται στην πανεπιστημιακή ή στην σχολική πειθαρχία'' (28).Αυτή η εκτροχιασμένη κατάσταση μπορεί να σημαίνει ότι ''ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να είναι τόσο ελεύθερος, αλλά θα πρέπει η ελευθερία του να είναι κάπως πιο περιορισμένη. Το αναμφισβήτητο πάντως γεγονός είναι ότι ο άνθρωπος της καταναλωτικής κοινωνίας απεδείχθη ανίκανος να αντέξει στην τόση ελευθερία. Η δόσις ήταν πολύ μεγάλη. Λύγισε κάτω από το βάρος της. Και απέδειξε την ανωριμότητά του.'' (29). Έτσι λοιπόν καθήκον της χούντας είναι να πατάξει κάθε αναρχική εκδήλωση. Την ίδια ώρα όμως, η στρατιωτική δικτατορία που θα επιβληθεί για να αντιμετωπίσει τα αναρχικά στοιχεία, θα επιτελέσει ένα ακόμα έργο. Και εδώ βρίσκεται όλη η ουσία του βιβλίου: η χούντα θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την ύπαρξη ή να κατασκευάσει η ίδια (καμία σημασία δεν έχει) διάφορα τυχοδιωκτικά- υπερεπαναστικά στοιχεία, και με δικαιολογία την βίαιη επιβολή ιδανικών σε μια μηδενιστική νεολαία, να επιβάλει παράλληλα και μια λιτότητα αφού ''η κατανάλωση είναι η αιτία της κρίσης της σύγχρονης κοινωνίας''. Με λίγα λόγια να επιβάλει δηλαδή έναν ανεξέλεγκτο καπιταλισμό πράγμα που ουσιαστικά ήταν και ο αντικειμενικός σκοπός της εξαρχής. Αυτή υπήρξε η ιδεολογική θεμελίωση της βίας του καθεστώτος.Αρχικά θα επέβαλε την φιλελεύθερη οικονομία, θα διέλυε κάθε μορφή συλλογικής αντίστασης , και αργότερα όταν θα είχε επιτευχθεί η πρωταρχική συσσώρευση αυτού του φιλελεύθερου μετασχηματισμού ,θα μπορούσε να αποσυρθεί αφήνοντας όμως μια κοινωνία που θα βασίζεται σε μια φιλελεύθερη οικονομία και ιδεολογία.
Έτσι, η επιβολή της πολιτικής ανελευθερίας θα έχει ως στόχο την πάταξη κάθε αιτήματος εξισωτισμού εκ μέρους των χαμηλότερων τάξεων, για ''καλό δικό τους'' . Άλλωστε, μας πληροφορεί ο Γεωργαλάς, η καταναλωτική κοινωνία έχει δημιουργήσει ανθρώπους με ακόρεστη δίψα για συσσώρευση οπότε κάθε απαγόρευση διεκδίκησης καλύτερων μισθών και συνθηκών δουλειάς θα βοηθήσει τους άπληστους καταναλωτές να βρουν πάλι την πραγματική ευτυχία .(30).Δεν χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι αχόρταγους καταναλωτές ο θεωρητικός της χούντας βλέπει μόνο στους εργάτες και όχι στην αστική τάξη που εκείνη την περίοδο συσσώρευε αμύθητα κέρδη. ''Ο σύγχρονος εργάτης δεν κοιτάζει το τί έχει. Κοιτάζει το τί δεν έχει, ενώ το έχουν οι άλλοι. Δεν χαίρεται τόσο από το γεγονός ότι έχει το ''φιατάκι'' του , όσο οργίζεται από το γεγονός ότι ο εργοδότης του έχει Ρολς Ρόυς'' (31).
Ούτε κουβέντα βέβαια για το γεγονός ότι ο εργοδότης απέκτησε τη Ρολς Ρόυς χάρη στην υπεραξία των εργατών του, αν και ο Γεωργαλάς ως πρώην μαρξιστής θα έπρεπε να το γνωρίζει. Ο υποστηρικτής του καπιταλισμού βλέπει ως βασική αιτία της κρίσης της καταναλωτικής κοινωνίας, το φθόνο, τη ζήλια δηλαδή , που αισθάνονται οι χαμηλότερες τάξεις προς τους εύπορους και στη θέλησή τους να αποκτήσουν και αυτές τα πλούτη αυτά. Έτσι, αντί της ελευθερίας και της δίκαιης διανομής των αγαθών, η χούντα θα έπρεπε να προσφέρει -δηλαδή να επιβάλει- στην ''πλέμπα'' (για καλό δικό της) ''ιδανικά'' ,''τάξη'' και ''τάξεις'' . Όσοι αντιδρούν χαρακτηρίζονται μικρόψυχοι και αχάριστοι . ''Και βέβαια την ''ψυχολογία του φθόνου'' την καλλιεργούν μεθοδικά και την εκμεταλλεύονται συστηματικά οι ανατρεπτικές προπαγάνδες. Αυτό αφορά κυρίως την προπαγάνδα του κομμουνισμού , ο οποίος πάντοτε σπέρνει το ταξικό μίσος , αλλα αφορά επίσης και άλλες προπαγάνδες , όπως των αναρχικών και των μηδενιστών. Από την ''ψυχολογία του φθόνου'' εκπηγάζει και η νοοτροπία του εξισωτισμού, που με τη σειρά της γεννά το αίσθημα της γενικής και απολύτου ισότητος. Το αίτημα αυτό είναι ανεδαφικό , αλλά επίσης και ανήθικο. Ανεδαφικό , γιατί είναι ανέφικτο. Και ανήθικο, γιατί δεν θα υπήρχε μεγαλύτερη ανισότητα από την καταναγκαστική εξίσωση των ανίσων.''(32). Είναι εμφανές ότι στο ιδεολόγημα του Γεωργαλά ο πλουσιότερος ταυτίζεται με τον ικανότερο και ο φτωχός με τον λιγότερο ταλαντούχο .Ο εργοδότης με τη Ρόλς Ρόυς είναι φυσικά-βιολογικά ανώτερος από τον εργάτη του, και η συνειδητοποίηση εκ μέρους του εργάτη αυτής της φυσικής ανισότητας προκαλεί τον φθόνο στον εργάτη.
Η , σπενσεριανής έμπνευσης ,επιβολή ενός κοινωνικού δαρβινισμού και η δικαιολόγηση της ταξικής κοινωνίας ως κάτι το ''φυσικό'' ,εκφράζεται, σύμφωνα πάντα με τον Γεωργαλά , επί αιώνες από όλα αυτά που συνθέτουν τον ''ελληνισμό'' και η χούντα δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συγκέντρωση των αρίστων της Ελλάδας σε μια εξουσία . ''Τόσον ο Ελληνισμός, όσο και ο Χριστιανισμός , ανεγνώρισαν ότι τα ανθρώπινα όντα δεν είναι ίσα, γιατί είναι προικισμένα με άνισα φυσικά και ηθικά χαρίσματα. Αυτό άλλωστε είναι και το νόημα της ''αποκαλύψεως'' που στηρίζει όλες τις θρησκείες. Η ''αποκάλυψις'' σημαίνει ακριβώς , ότι υπάρχουν αλήθειες , που μπορούν να διοχετευτούν προς την ανθρωπότητα , μόνο από μέλη της προικισμένα με ανώτερη ευαισθησία ή αντίληψη, με ειδικό ψυχισμό. Με τον Θεό δεν μίλησε ολόκληρος ο ''περιούσιος λαός'', παρά μόνον έναν μέλος του που κρίθηκε άξιος : Ο Μωϋσής. Αν βίαια επιδιώξουμε να επιβάλλουμε με τεχνητά μέσα την ''ισότητα'' των ανόμοιων όντων, τότε επιχειρούμε την παραβίαση των φυσικών και ηθικών νόμων '' .Σύμφωνα με τον Γεωργαλά , τα κομμουνιστικά καθεστώτα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η πολιτική προσπάθεια φθονερών κατώτερων ανθρώπων που ζήλευαν τους πιο εύπορους και , επομένως, ικανούς ανθρώπους και τους επέβαλαν την ανικανότητά τους. ''Βέβαια στην πραγματικότητα όλοι ξέρουμε ότι ισότης με την έννοια της απολύτου πραγματικότητας των ανθρωπίνων όντων ως προς την πλήρη εξομοίωσή τους , δεν υπάρχει...Μ'όλα αυτά πολλοί επιμένουν να διεκδικούν αυτήν την ανύπαρκτη και ανέφικτη ''ισότητα''. Η αιτία της εμμονής τους σ'αυτήν την ουτοπία είναι φανερή: πρόκειται για αντίδραση καθαρά ψυχολογική. Είναι προϊόν της ''ψυχολογίας του φθόνου'' .(33).
Για τον Γεωργαλά η ''ψυχολογία του φθόνου'' είναι καταστρεπτική για την κοινωνία αφού εκφράζεται από ''μάζες που αρνούνται την πρόοδο επειδή οι ίδιες είναι ανίκανες να την επιτελέσουν'' (34). ''Άλλωστε, η εξίσωση είναι προαιώνιο αίτημα των κατώτερων στρωμάτων και ατόμων. Και στο δικό τους επίπεδο θέλουν να κατεβάσουν τους άλλους..Η διαφοροποίηση είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση''. (35).Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι ένας άλλος εκπρόσωπος της ''φυσικής τάξης πραγμάτων'' και της ταξικής κοινωνίας, κατηγορούσε , όπως ο Γεωργαλάς, τους κομμουνιστές για φθόνο και κήρυγμα μίσους, ενώ απέδιδε στα ''ανώτερα φυσικά άτομα'' την πρόοδο της ανθρωπότητας. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Χίτλερ(36). Ουσιαστικά , και παρά την κριτική του για την ''ατομιστική'' κοινωνία, η υιοθέτηση του κοινωνικού δαρβινισμού αυτό ακριβώς κάνει : επικροτεί την ταξική ανισότητα και το ατομικό κέρδος. Λιτότητα , ''χριστιανικά ήθη'' και καταστολή για τους πολλούς, ευμάρεια και κέρδος για τα λίγα άτομα.Παρανομαστής όλων η φιλελεύθερη κοινωνία.
Στο κεφάλαιο ''Η νοσταλγία της βίας'', ο Γεωργαλάς , όπως κάθε ακροδεξιός που σέβεται τον εαυτό του, για να απαντήσει στο παραπάνω ερώτημα γιατί είναι η νεολαία αυτή που αντιδρά, αναπαράγει κοινωνιοβιολογικές αυθαιρεσίες.Μας πληροφορεί ότι η ταχεία πρόοδος της κοινωνίας έχει δημιουργήσει μια αντίφαση ανάμεσα στις παραδόσεις και τις νέες συνθήκες. Όμως, ορισμένα πράγματα , απόλυτα συνεδεμένα με την ''ανθρώπινη φύση'' δεν μπορούν να προσαρμοστούν τόσο γρήγορα . Το αποτέλεσμα είναι η εκδήλωση αυτής της αντίφασης με την κρίση της καταναλωτικής κοινωνίας.. ''Μια από τις βασικές αιτίες για την κρίση που αντιμετωπίζει η σύγχρονη δυτική κοινωνία της αφθονίας και της καταναλώσεως, είναι η -από μέρους της- καταπίεση του επιθετικού ενστίκτου. Το ένστικτο αυτό, που λέγεται επίσης και ''πολεμικό κίνητρο'' ή ''ένστικτο μάχης'', υπάρχει μέσα σε όλους μας. Είναι μια αναγκαία και για αυτό φυσική προέκταση του βασικού ενστίκτου αυτοσυντηρήσεως''. Η σύγχρονη κοινωνία έχει φτιάξει ένα ασφαλές προστατευμένο περιβάλλον όπου ''η ευημερία περισσεύει. Έτσι δεν έχει πια ο άνθρωπος την ευκαιρία να ικανοποιήσει το πολεμικό του ένστικτο'' (37).Λίγο μετά , η χούντα θα έδινε την ''ευκαιρία'' στους νέους να ικανοποιήσουν το πολεμικό τους ένστικτο στην Κύπρο.
Ο Γεωργαλάς εξακολουθεί να προσπαθεί να πείσει τους αναγνώστες του ότι η επιβολή της χούντας είχε βασικότερο σκοπό της να συνετίσει τους κακομαθημένους νέους που επειδή τα έχουν όλα αισθάνονται πλήξη και οδηγούνται στην υπερεπαναστατική βία . ''Μια άλλη πηγή της Νέας Αριστεράς , είναι η Πλήξη. Πραγματικά, στην καταναλωτική κοινωνία, οι καλοζωϊσμένοι διανοούμενοι, οι φοιτητές που σπουδάζουν με όλες τις ανέσεις , οι χωρίς προβλήματα βιοπάλης νέοι, πάσχουν από πλήξη'' .Στην κοινωνία της ευμάρειας, λέει, το πολεμικό ένστικτο , που είναι πιο έντονο στη νεολαία, δεν μπορεί να διοχετευτεί.''Το επιθετικό τους ένστικτο, η αγωνιστική τους διάθεση, η ζωτικότητά τους, δεν βρίσκουν διέξοδο'' .Οι εξεγέρσεις της νεολαίας είναι εκδήλωση της ανάγκης αυτού του πολεμικού ενστίκτου να εκφραστεί έστω και τυφλά ''Αφού λοιπόν δεν υπάρχει ανταγωνισμός, ούτε πάλη επιβίωσης, το πολεμικό , επιθετικό ένστικτο δεν βρίσκει διέξοδο. Δεν προσφέρονται πια αρκετές ευκαιρίες στον άνθρωπο της καταναλωτικής κοινωνίας να δώσει ''μάχες'' για την επιβίωσή του. Έτσι, το ισχυρό αυτό ένστικτο καταπιέζεται. Και μοιραία προκαλεί εκρήξεις. Έρχεται δηλαδή η στιγμή που οι νέοι της Αμερικής ή της Σουηδίας, ακριβώς επειδή δεν έχουν κανένα σοβαρό πρόβλημα, ακριβώς επειδή όλα για αυτούς είναι τόσο άνετα, τόσο εξασφαλισμένα, τόσο εύκολα και σίγουρα, επειδή έχουν διάπλατα μπροστά τους , ανοικτές , χωρίς αγώνα όλες τις δυνατές προοπτικές , βγαίνουν στους δρόμους. Γίνονται ''προβό'', επαναστάτες χωρίς φανερή αιτία . Και αρχίζουν να καίνε αυτοκίνητα, να στήνουν οδοφράγματα, να χτυπούν αστυνομικούς, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουν το πολεμικό τους ένστικτο''. (38).
Μέσα σε όλα αυτά ο Γεωργαλάς μας πληροφορεί ότι ένας βασικός λόγος της συσσώρευσης της οργής των νέων είναι και ο υπερπληθυσμός αλλά και η ταχύτητα με την οποία πραγματοποιούνται οι αλλαγές στο σύγχρονο κόσμο. ''Πάσχει λοιπόν ο άνθρωπος-μέλος της σύγχρονης κοινωνίας από μια νόσο , την αδυναμία προσαρμογής'' . Οι απροσάρμοστοι είναι ψυχικά ασθενείς που δημιουργούν ομάδες αντίδρασης στο κράτος. ''Οι στρατιές των απροσάρμοστων τροφοδοτούν με οπαδούς, διάφορα ανατρεπτικά κινήματα που από ποικίλες σκοπιές βάλλουν κατά του ''κατεστημένου''. Από εκεί αντλούν τους ψηφοφόρους τους οι δημαγωγοί που τόσο ακμάζουν στην εποχή μας. Από εκεί συγκεντρώνουν τους φανατικούς πιστούς τους οι προφήτες της βίας τύπου Γκεβάρα, Μάο, ή Μαρκούζε. Οι άνθρωποι που δεν προσαρμόστηκαν τρέχουν σ'αυτούς , ώστε σε μια ομαδική ψύχωση να γλυτώσουν από την ατομική νεύρωση και να βρουν την ''λύτρωση'' της φυγής, σ'ένα ομαδικό όραμα ''ιδανικό''. (39).
Η χούντα λοιπόν, λέμε ξανά, έχει διττό στόχο: να περιορίσει την ''ασυδοσία''των αναρχικών κακομαθημένων νέων που λόγω πλήξης που προκαλεί η ευμάρεια και λόγω φυσικού ενστίκτου , εξεγείρονται τυφλά, ( ο βασικός σκοπός βέβαια ήταν όπως είπαμε ο έλεγχος της νεολαίας, της αυριανής δηλαδή μάζας των τεχνοκρατών αλλά και των νέων εργατών) και αφ'ετέρου την πάταξη των φθονερών και φυσικά κατώτερων ανθρώπων, δηλαδή των κομμουνιστών, που , επειδή ο καπιταλισμός δεν τους δίνει πια την ευκαιρία να καταλάβουν την εξουσία, μπορεί να εκμεταλλευτούν την νεολαιϊστικη εξέγερση για να επιβάλουν την εξουσία τους.
Ο Γεωργαλάς μας πληροφορεί ότι οι εξεγέρσεις των νέων σε όλο το Δυτικό κόσμο, δεν είναι υποκινούμενες από τα κομμουνιστικά κόμματα. Οι εξεγέρσεις αυτές ''είναι μοιραία συμπτώματα της κοινωνικής ασθένειας..που ο κομμουνισμός προσπαθεί να τις εκμεταλλευτεί, να τις επηρεάσει, να τις θέσει κάτω από τον έλεγχό του''. Οι νέοι δεν ενθουσιάζονται από τον Μαρξ, τον Λένιν και τον Στάλιν, αλλά από αναρχικούς και τον ''Τρότσκυ τον εχθρό του Στάλιν που τον σκότωσαν οι Σταλινιστές'' . Είναι ''ο Μαρκούζε ο από καθηγητικής καθέδρας προφήτης της βίας, όχι της προλεταριακής, αλλά της...φοιτητικής''.''Οι οργισμένοι νέοι της Δύσεως υψώνουν τις μαύρες σημαίες της Αναρχίας , όχι τα πανώ με τα παπαγαλίστικα συνθήματα της Μόσχας'' (41).
Είναι πιθανόν αυτά τα κινήματα να καταστρέψουν το δυτικό κόσμο; Ο Γεωργαλάς απαντά, όχι: θεωρούσε απίθανη μια επικράτηση της Νέας Αριστεράς , που κατά βάση είναι μηδενιστική, δεν προσφέρει εναλλακτικές ''πρέπει να αποκλείσουμε, λογικά, το ενδεχόμενο μιας επικρατήσεως της λεγόμενης Νέας Αριστεράς''. Οι αναρχικοί, οι χίππις, οι οικολόγοι και γενικά όλοι αυτοί που συνθέτουν τη Νέα Αριστερά, αποτελούν τον κύριο κορμό της αντίδρασης στην καταναλωτική κοινωνία, αλλά στερούνται ιδεολογίας, μεθόδου και οργάνωσης. Συνεπώς δεν μπορούν να αποτελούν μια πραγματική επαναστατική δύναμη. (42).
Ο Γεωργαλάς λέει ότι τα κινήματα των νέων είναι αυθόρμητα, αντιεξουσιαστικά, και αρνούνται κάθε υποταγή σε οποιαδήποτε εξουσία. Υπερασπίζονται την ατομική ελευθερία. Το αντίθετο δηλαδή από αυτό που πρεσβεύουν τα Κ.Κ.
Όμως , ο κίνδυνος για τις δυτικές κοινωνίες βρίσκεται αλλού: αν και οι βασικοί πρωταγωνιστές της αντίδρασης στην καταναλωτική κοινωνία δεν είναι οι κομμουνιστές, αλλά οι νέοι αναρχικοί, εν τούτοις , συνεχίζει, τα Κ.Κ προσπαθούν να επηρεάσουν τα κινήματα , να τα θέσουν υπό έλεγχό τους και να τα εκμεταλλευθούν για δικούς τους σκοπούς.Αν δεν το καταφέρουν, τότε τα καταπολεμούν''Υπάρχει όμως μια άλλη περίπτωση . Η Νέα Αριστερά να μην επικρατήσει η ίδια αλλά να προκαλέσει με την ανεύθυνη στάση και δράση της τέτοιες ζημιές στη δυτική κοινωνία ώστε να ανοίξει τον δρόμο προς τον κομμουνισμό. Αναμφιβόλως , αυτός, για την εποχή μας και ειδικά για τις συνθήκες της καταναλωτικής κοινωνίας έχει ξεπερασθεί. Αλλά, υπάρχει πάντοτε σαν οργάνωση και σαν τεχνική. Καιροφυλαχτεί, συμπορεύεται με τη Νέα Αριστερά προσπαθεί να εκμεταλλευθεί την δραστηριότητα και τον αναρχούμενο δυναμισμό της για να έρθει αυτό και να ολοκληρώσει το έργο της. Υπάρχει μια τέτοια απειλή. '' (43).
Βέβαια ακόμα και αυτή η πιθανότητα είναι μικρή λέει ο Γεωργαλάς, αφού ο κομμουνισμός έχει ιδεολογικά, πολιτικά, οικονομικά αποτύχει. Αλλά ''αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και ακίνδυνος'' . 'Αυτός λοιπόν είναι ο ρόλος που παίζει ο κομμουνισμός στην κρίση της καταναλωτικής κοινωνίας. Η κρίση της δεν οφείλεται σ'αυτόν. Προσπαθεί όμως να την εκμεταλλευτεί προς όφελός του. Όταν το κατορθώνει , τότε ενισχύει το αναρχικό κίνημα. Όταν δεν το κατορθώνει τότε το τορπιλίζει. Στην κρίση της καταναλωτικής κοινωνίας, ο κομμουνισμός δεν είναι πρωταγωνιστής. Είναι ο ενεδρεύων. Παρακολουθεί τα γεγονότα και καιροφυλακτεί. Απέναντί τους ακολουθεί τακτική καιροσκόπου. Το καράβι της Δύσεως παλεύει με τη θύελλα. Ο κομμουνισμός παρατηρεί. Αν μπορέσει να το βουλιάξει θα το κάνει εφ'όσον θα μπορεί να περισυλλέξει αυτός και όχι άλλος κανείς την λεία του ναυαγίου'' . Έτσι λοιπόν το επικίνδυνο στις εξεγέρσεις της νεολαίας δεν είναι το ίδιο το χάος που προκαλούν, αλλά είναι οι ''ευκαιρίες που οι αναρχικές θύελλες παρέχουν στον κομμουνισμό να συνέλθη από την υποχώρηση στην οποία βρισκόταν τα τελευταία χρόνια και να προσπαθήσει με νέες μορφές να επανέλθει στο προσκήνιο. ..Έτσι, ο Κομμουνισμός, ξεπερασμένος και χρεωκοπημένος , που είχε αρχίσει να βγαίνει από την πόρτα της Δύσεως, επανέρχεται από το παράθυρο της Αναρχίας'' (44) .
Οι σημερινοί νέοι επαναστάτες δεν γοητεύονται από τον κομμουνισμό και την ''προγραμματισμένη επανάσταση'' που αυτός πρέσβευε μέσω μιας οργάνωσης πειθαρχημένης και συστηματικής. Τώρα ''μένουν στο αυθόρμητό τους'' και αντιδρούν τυφλά στην καταναλωτική κοινωνία εκφράζοντας ό,τι πιο ''υπερεπαναστατικό'' για να προκαλέσουν την όσο γίνεται περισσότερο οργή των μεγαλυτέρων: . ''Είναι οι νέοι που φθάνουν στη διαδήλωση με το Ι.Χ αυτοκίνητό τους, έχοντας στην τσέπη τους τα αμερικάνικα τσιγάρα και οι οποίοι θα πάνε μετά τη διαδήλωση να χορέψουν στην ''ντιστκοτέκ'' πίνοντας ουίσκι ή τζιν. Αυτοί οι νέοι με τα μακρυά μαλλιά, αυτά τα κορίτσια με τα παντελόνια στη διαδήλωση φωνάζουν ''Χο Τσι Μινχ'' ή ''Μάο'' ή ''Γκεβάρα''. Στην πραγματικότητα βέβαια αυτοί οι καλοζωϊσμένοι κομψοί νεαροί δεν πιστεύουν στο κοινόβιο του Μάο, ούτε νομίζουν ότι ο τρόπος ζωής των Βιετκόγκ είναι ιδεώδης. Τότε; Τότε απλούστατα πετούν αυτές τις ''μαγικές λέξεις'' σαν σφαίρες για να προκαλέσουν το κατεστημένο. Σκέπτονται: ''τί θα κάνει περισσότερο από ό,τι δήποτε άλλο τους καθηγητές μας να αγανακτήσουν; Τί θα κάνει τους γονείς μας να τραβήξουν τα μαλλιά τους; Ο Χο Τσι Μινχ; Λοιπόν θα φωνάξουμε ζήτω ο Χο'' . .Πρόκειται δηλαδή για καθαρό και αρκετά παιδικό αρνητισμό . Και αυτό όσο και να φαίνεται παράδοξο , οφείλεται κατά μέγα μέρος και στο ξεπέρασμα του κομμουνισμού''. (45).
Αυτό που μας λέει δηλαδή ο Γεωργαλάς, είναι ότι ο κομμουνισμός έπαψε πλέον να είναι επαναστατική ιδεολογία - δεν υπάρχει λόγος επανάστασης. Επιπλέον η ίδρυση σοσιαλιστικών κρατών έκανε πολλούς αντικομφορμιστές νέους να απορρίψουν το μαρξισμό. Το ότι απορρίπτουν το δόγμα του μαρξισμού είναι θετικό, αλλά αυτήν την αντίδραση , που εν πολλοίς είναι φυσική, και στον πυρήνα της βρίσκεται η ελευθερία του ατόμου, δεν την στηρίζουν σε ιδεώδη αλλά τον μηδενισμό. Την ίδια ώρα, οι νέοι που εξεγείρονται, πραγματοποιούν μια υγιή αντίδραση στην καταναλωτική κοινωνία,αλλά καταδικασμένη στο μηδενισμό. Όμως η αντίδραση αυτή , λέει ο Γεωργαλάς, αν μπολιαστεί με ιδεώδη θα μπορέσει να αποτελέσει ένα εκσυγχρονιστικό βήμα της κοινωνίας. Με λίγα λόγια η χούντα θα έπρεπε να εκμεταλλευτεί αυτή τη νεολαιίστικη αντίδραση για δύο λόγους: αφενός να αποδοθεί κάθε αντίδραση εναντίον της καταναλωτικής κοινωνίας στον αντικομμουνισμό, και αφετέρου να λειτουργήσει ως ένα έναυσμα για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας.Ένας εκσυγχρονισμός που θα στηριχτεί στη νεολαία και ειδικά στο μορφωμένο κομμάτι της που θα αποτελέσει το νέο στρώμα των τεχνοκρατών που είναι απαραίτητοι στο ''νεοκαπιταλισμό''. Είναι αρκετά ενδεικτικό ότι η χούντα δικαιολογούσε την ύπαρξή της ως μια δύναμη προόδου και αναμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας. Ο ίδιος ο Παπαδόπουλος στο έργο του ''Τα Πιστεύω μας'' λέει ''Μην ασχολείσθε με το παρελθόν. Ρίψατε παραπέτασμα πίσω σας και ατενίσατε το μέλλον. Η λήθη είναι μέθοδος αναδημιουργίας , είναι μέθοδος εξυγιάνσεως'' (46).
Και ,ποιός είναι πιο κατάλληλος ώστε να εκφράσει το ''νέο πνεύμα''; Μα , φυσικά η νεολαία. Ο ίδιος ο Γεωργαλάς μας πληροφορεί ότι ο σύγχρονος νέος είναι ''ένας σοφός'' . Έχει περισσότερες γνώσεις από ό,τι ένας αντίστοιχος νέος παλαιότερης εποχής, και πολύ περισσότερες από έναν μεγαλύτερο. Όμως η κατάκτηση των γνώσεων δεν συνοδεύτηκε από πνευματική ωρίμανση. Τον σημερινό νέο, στις προηγμένες σύγχρονες κοινωνίες τον φροντίζουν οι πάντες. Ο ίδιος δεν ασχολείται με τον εαυτό του. Είναι ανώριμος. Τον φροντίζουν η οικογένειά του, το Κράτος, το εκπαιδευτικό σύστημα. Όμως ο ίδιος είναι άγουρος. ''Αυτή η ''σοφή'' αλλά όχι και ''σώφρων'' γενεά παρασύρεται εύκολα προς λανθασμένες κατευθύνσεις..το αποτέλεσμα είναι οι ερυθροφρουροί του Μάο , οι ''χίππις'', και οι ''προβό'' της Δ.Ευρώπης, οι ''μπήτνικς'' και οι S.I.S των Η.Π.Α. Η τελευταία αυτή οργάνωση των φοιτητών της Αμερικής έχει 100.000 μέλη οργανωμένα και δυναμικά, χωρισμένα σε ''ομάδες κρούσεως'' που διαθέτουν όπλα και φανατισμό'' . Έτσι, ''έχουμε λοιπόν μια εξέγερση ανεύθυνων και ανώριμων ''σοφών'' (47).
Μπορεί όμως να οδηγήσει σε τίποτα θετικό αυτή η έλλειψη πειθαρχίας της νεολαίας; Ο Γεωργαλάς απαντά ναι. Η χούντα δεν έχει στόχο μόνο τον ραβδισμό αυτής της αυθόρμητης και αντικομμουνιστικής αντίδρασης. Θα την χρησιμοποιήσει για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Σε ένα εντυπωσιακό σχόλιο , στο οποίος μας μιλά για τα αναμορφωτικά σχέδια για τον ελληνικό καπιταλισμό, ο Γεωργαλάς λέει ''Στις καταναλωτικές κοινωνίες, δεσπόζει η ανάγκη της αναπροσαρμογής όλων των θεσμών τους. Οι θεσμοί όμως τελούν σε στάση, εξακολουθούν να μένουν αμετακίνητοι. Ο νόμος της αδράνειάς τούς διέπει από ανέκαθεν. Και ενώ η ζωή εξελίσσεται ταχύτατα, οι θεσμοί μένουν πίσω. Από αυτό ένα νέο στοιχείο συγκρούσεων και διενέξεων, ένας πρόσθετος παράγων στην κρίση της καταναλωτικής κοινωνίας.Η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι οι θεσμοί ξεπεράστηκαν και χρειάζονται γενική ανανέωση, γέννησε την τάση της ''Καθολικής Αμφισβητήσεως''.Ακολουθώντας αυτήν την τάση, οι νέοι, με την ανυπομονησία και τον εξτρεμισμό που τους διακρίνουν, ''αμφισβητούν'' τα πάντα. Δηλαδή, αρνούνται και απορρίπτουν κάθε ''καθιερωμένο''. Η τάση αυτή εμπεριέχει στοιχεια αρνητικά, μηδενιστικά, αναρχικά, και εγκυμονεί κινδύνους. Εμπεριέχει όμως και στοιχεία θετικά, γόνιμα, δημιουργικά και εγκυμονεί την δυναμικότητα της θεσμικής αλλαγής που τόσο χρειάζεται ο σύγχρονος κόσμος''. Οι εξεγέρσεις της νεολαίας μπορεί να φανούν τελικά χρήσιμες ''Με αυτά τα σήματα κινδύνου η δυτική κοινωνία μπορεί να επισημάνει τις αδυναμίες της, τα τρωτά της, τα ασθενή της σημεία και να κινηθεί για να βρει θεραπεία'' έτσι, ''θετική πλευρά της κρίσεως αν μπορεί να ονομασθεί έτσι, είναι η επισήμανση της ανάγκης μεταρρυθμίσεων στο πολιτικό, κοινωνικό , οικονομικό και διοικητικό τομέα. Παντού η δυτική κοινωνία χρειάζεται αναπροσαρμογή'' (49). Καθόλου τυχαία , η δικτατορία θα δώσει μεγάλη έμφαση στον έλεγχο των Πανεπιστημίων . Εκεί δηλαδή που θα διαμορφωνόταν όπως είπαμε το νέο τεχνοκρατικό στρώμα και συγκεντρώνονταν πολλοί από αυτούς τους επαναστατημένους νέους . Ο επιθυμία της δεν ήταν η εξαφάνιση των φοιτητών, αλλά ο έλεγχός τους. Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι στο σημείο αυτό συναντήθηκαν τόσο η χούντα, όσο και οι υπερεπαναστάτες εκείνοι που στο σύγχρονο επαναστατικό υποκείμενο δεν έβλεπαν πια την εργατική τάξη, αλλά τη νεολαία. Η αντίθεση (και για τη χούντα και για αυτούς τους υπερεπαναστάτες), δεν ήταν ανάμεσα σε εργασία και κεφάλαιο, αλλά ανάμεσα σε παλαιό και νέο.
Η εξελικτική ψυχολογία χρησιμεύει από τον Απριλιανό θεωρητικό για να θεμελιωθεί η θεωρία του. Η χούντα μάλιστα, που όπως είδαμε δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως μια συντηρητική δύναμη αλλά ως μια δύναμη εξέλιξης-προόδου, ''νέων ηθών'' έχει υποχρέωση να συντρίψει κάθε ''αντιδραστική'' δύναμη. Αυτοπροβαλόταν ως μια ''επαναστατική δύναμη''. ''Η Δημοκρατία αυτή έδωσε ό,τι είχε να δώσει..Το Δημοκρατικό ''κατεστημένο'' αντιτάσσεται σε κάθε μετασχηματισμό. Κυριαρχείται από το νόμο της αδράνειας. Επιβάλλει παντού με όλους τους δυνατούς τρόπους, τον κονφορμισμό, την γεροντοκρατία, την εμμονή στα παλαιά. Η Δημοκρατία γίνεται συντήρηση.'' . Έτσι, καθήκον της χούντας είναι η ανανέωση.' 'Ζούμε ή μάλλον πρέπει να ζήσουμε (και τούτο εξαρτάται από τη δική μας θέληση) τον μετασχηματισμό της , το πέρασμά της σε μια νέα μορφή, σε μια νέα ποιότητα..Είναι η ώρα της Νέας Δημοκρατίας. Αυτή λείπει .Και η Ιστορία την ζητά . ..Το ''κατεστημένο'' ταυτίζει τον εαυτό του με τη ''Δημοκρατία''. Κατηγορεί τους ανανεωτές της Δημοκρατίας σαν εχθρό της. Καταπνίγει κάθε απόπειρα εκσυγχρονισμού της. Πολεμά την Επανάσταση. ..'' . Η χούντα λοιπόν αναθέτει στον εαυτό της το ρόλο του ανανεωτή της ελληνικής κοινωνίας, και οι παραστρατημένοι νέοι (ειδικά οι φοιτητές) θα αποτελέσουν το μέσο με το οποίο θα γίνει αυτή η αλλαγή .
Ποιοί είναι εχθροί αυτής της προόδου; Εννοείται οι κομμουνιστές. ''Οι κομμουνιστές δεν θέλουν την ανανέωση, τον εκσυγχρονισμό, την ανακαίνιση της Δημοκρατίας. Γιατί η Νέα Δημοκρατία θα τους αφήσει πίσω.Όσο υπάρχει η γερασμένη Δημοκρατία, οι κομμουνιστές ελπίζουν. Γιατί αυτήν θα μπορέσουν να την ανατρέψουν. (50). Η χούντα αυτοπαρουσιάζεται ως η επανάσταση και οι κομμουνιστές ως η αντίδραση. Ο κομμουνισμός είναι εμπόδιο στην ανανέωση.''Ο κομμουνισμός αποτελεί την Μεγάλη Αντίδραση σ'αυτήν την προσπάθεια. Η παρουσία του και μόνη παίζει ρόλο αρνητικό τροφοδοτώντας υποψίες και επιβάλλοντας πολλαπλές , αναγκαίες δουλειές αμύνης και επαγρυπνήσεως . Οι στρατιές του έχουν αναλάβει την αποστολή που εξεπλήρωναν άλλοτε οι στρατιές της Ιεράς Συμμαχίας, καταπνίγοντας παντού στο χώρο όπου μπορούν να δράσουν τις απόπειρες για την γέννηση του καινούργιου'' (51) .Πρόκειται για το πέρασμα από την αντίθεση ''εργασία-κεφάλαιο'', σε ''νέο-παλιό''. Συνθήματα που υιοθετήθηκαν άκριτα από ένα μεγάλο μέρος της υπερεπαναστατημένης νεολαίας της δεκαετίας του '60.
Το ενδιαφέρον στο κείμενο του Γεωργαλά δεν είναι τόσο σε αυτά που δημόσια έλεγε ότι πρέπει να κάνει το κράτος για να εκσυγχρονιστεί. Τίποτα από αυτά δεν έκανε η χούντα. Ο Γκαίμπελς της χούντας μιλά για την ανάγκη οικολογικής συνείδησης και όλοι ξέρουμε πόσο φιλικό στο περιβάλλον υπήρξε το οικονομικό ''θαύμα'' της δικτατορίας. Την ίδια ώρα που εντοπίζει μια βασική αιτία της κρίσης στον ''υπερπληθυσμό'' των πόλεων, την ίδια ώρα η χούντα προωθούσε την άναρχη αστικοποίηση. Ο θεωρητικός της 21ης Απριλίου μιλά για συμμετοχική δημοκρατία και οικονομία, πράγματα απίθανα στο καθεστώς των συνταγματαρχών .Το ενδιαφέρον βρίσκεται στην πολιτική -ιδεολογική στήριξη που βλέπουμε να προετοιμάζεται (το κείμενο γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του '70) στις απόπειρες των δικτακτόρων για την μετατροπή του χουντικού καθεστώτος σε μια ''κοινοβουλευτικού τύπου'' στρατιωτική εξουσία που θα διαχειρίζεται έναν ''νεοκαπιταλισμό'' και τη μετατροπή των εξεγερμένων νέων στο νέο στρώμα των τεχνοκρατών.Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού του χουντικού καθεστώτος περιελάμβανε τον προσεταιρισμό της νεολαίας, η εξέγερσή της μπορεί να βοηθήσει στην αναδιαμόρφωση της κοινωνίας. ''Η αλματωδώς αναπτυσσόμενη, αεικίνητη δυτική κοινωνία πρέπει να πάψει να γεροντοκρατείται.Μια τέτοια δυναμική κοινωνία έχει ανάγκη από διαρκή ανανέωση. Ο οργανισμός της απαιτεί ολοένα καινούργιο αίμα. Και αυτά μπορούν να τα προσφέρουν μόνο οι νέοι. Πρέπει λοιπόν να ανοίξουν πιο αποφασιστικά οι πύλες μπροστά στους νέους..Πρέπει λοιπόν να ανοίξουν οι πόρτες μπροστά στους νέους ώστε να μπορούν να ανανεώνουν την κοινωνία με την ορμή , τον ενθουσιασμό, τον ιδεαλισμό και τον αντικομφορισμό τους ''.Από την κρίση μπορεί να έρθει η αναγέννηση. ''έχουμε λοιπόν ξανά μια εποχή γενικής αμφισβητήσεως, η οποία βέβαια σ'εμάς εμφανίζεται σαν εποχή κρίσεως και παρακμής. Και είναι πραγματική εποχή κρίσεως, αλλά όχι παρακμής. Η κρίση του καιρού μας είναι κρίση αναπτύξεως , αναπροσαρμογής, ανανέωσης. Η κρίση της δυτικής κοινωνίας δεν είναι ρόγχος θανάτου. Είναι ωδίνες νέου μεγάλου τοκετού της Ιστορίας. Αυτή την εποχή της καθολικής αμφισβήτησης πιστεύω πως θα την ακολουθήσει μια καθολική αποκρυστάλλωση''.Η ανανεωτική δύναμη της εξεγέρσεως ''Όμως αν δεν σταθούμε μόνο στις αρνητικές πλευρές αλλά κοιτάξουμε στο βάθος των φαινομένων, τότε θα αντιληφθούμε ότι όλα αυτά τα στοιχεία είναι ίσως τα πρώτα βλαστάρια μιας κοινωνίας, που θα υλοποιεί τα πιο ωραία και τρελά όνειρα της ανθρωπότητας'' (52).
Πώς θα σωθεί λοιπόν η Δυτική κοινωνία από την απειλή; Ο Γεωργαλάς απαντά ότι ''Η Δύση απέδειξε ότι έχει τη δυνατότητα να δίνει τις πρέπουσες απαντήσεις στις ''προκλήσεις'' που ξεπροβάλλουν μπροστά της. Η Δυτική κοινωνία είναι κοινωνία ανοικτή, στην οποία διασταυρώνονται ιδέες ρεύματα, τάσεις, όπου γίνεται διαπάλη ιδεών, συμφερόντων και επιδιώξεων. Από όλη αυτή τη ζύμωση στο τέλος προκύπτει μια σύνθεση''. Έτσι, συνεχίζει ο Γεωργαλάς, ο καπιταλισμός υιοθέτησε κάποια στοιχεία του σοσιαλισμού και κατάφερε να ''αποκτήσει και αρκετά σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά'' . Η Δυτική κοινωνία ''όσο και αν φαίνεται παράξενο , πήρε και από την Αναρχία ορισμένα στοιχεία, που βέβαια τα αναμόρφωσε δημιουργικά και τα αφομοίωσε μέσα στους θεσμούς της. π.χ διησφάλισε και κατωχύρωσε τα δικαιώματα του ατόμου σε όλους τους τομείς (Η Αναρχία είναι ο απόλυτος ατομισμός)'' (53). Για αυτά ακριβώς τα δικαιώματα του ατόμου θα μιλήσει και ένα μεγάλο κομμάτι της εξεγερμένης νεολαίας ως αντιδιαστολή στη ''μαζοποίηση'' των σοσιαλιστικών καθεστώτων . Η υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων θα αποτελέσει ίσως τη βασικότερη αιχμή του δόρατος προς το πέρασμα στον φιλελευθερισμό .
Τελικά , η Δύση, συνεχίζει ο Γεωργαλάς θα απαντήσει και στην πρόκληση της Νέας Αριστεράς. ''Σήμερα, δέχεται μια νέα πρόκληση. Την πρόκληση της Νέας Αριστεράς και του Αναρχομηδενισμού. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι δεν θα μπορέσει να δώσει και αυτή τη φορά την πρέπουσα απάντηση..Πρέπει να δεχθούμε ότι η ευέλικτη, η διαρκώς αναπροσαρμοζόμενη και αναπλασσομένη δυτική-καταναλωτική κοινωνία θα μπορέσει να πάρει από τη Νέα Αριστερά ορισμένα στοιχεία, να αφομοιώσει ένα μέρος της κριτικής της, το γόνιμο και έτσι θα κάνει μια νέα αναπροσαρμογή, ώστε, χωρίς και πάλι να αρνηθεί τον εαυτό της, χωρίς να διακόψει την παράδοσή της, χωρίς να καταστρέψει τις αξίες της, θα αλλάξει, θα ανανεωθεί, θα αναπροσαρμοσθεί και θα συνεχίσει το δρόμο της'' (54).
Τί θα συμβεί λοιπόν ;
''Η ιδεαλιστική ανυπομονησία για την άμεση πραγμάτωση της Ουτοπίας, ανυπομονησία που διακρίνει τη νεολαία των προηγμένων χωρών, είναι δυνατόν να επιφέρει την καταστροφή. Είναι και αυτός ένας κίνδυνος. Η καταστροφή μπορεί να προέλθει π.χ από την πρόωρη επιβολή των υπερμέτρως ειρηνιστικών τάσεων ή και από τον άκαιρο μαρασμό του Κράτους. Αν αυτές οι μεταβολές γίνουν πολύ γρήγορα, πριν δηλαδή εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις ενιαίας επιβολής τους – σε παγκόσμια κλίμακα- τότε θα ξανοιχθούν μπροστά στην καταναλωτική κοινωνία δύο δυνατότητες:
η πρώτη είναι η επικράτηση του κομμουνισμού ο οποίος θα επωφεληθεί από τον υπέρμετρο και μονομερή ειρηνισμό, που οδηγεί σε μονόπλευρο ηθικό και υλικό αφοπλισμό , από την πρόωρη εξασθένιση του Κράτους , από την υπερβολική ελευθερία- ασυδοσία- και από την προώθηση των εν ιδεολογική και ψυχολογική σύγχυση διανοουμένων μέσα στην πολυαρχική κοινωνία της Δύσεως, για να την καταστρέψει. Αυτό θα σήμαινε μια τεράστια ιστορική παλινδρόμηση μια νέα πτώση της ανθρωπότητας.
Η δεύτερη δυνατότητα είναι από αντίδραση στον κίνδυνο κομμουνιστικής επικράτησης να επιβληθούν αυταρχικά καθεστώτα. Αυτά θα μπορούν να συνεχίσουν μετρημένα και σε συνδυασμό με την επαγρύπνηση την πορεία προς τη νέα κοινωνία'' (55).
Εννοείται ότι ο Γεωργαλάς προκρίνει τη δεύτερη επιλογή. Το αυταρχικό καθεστώς θα καταστείλει κάθε εργατική αντίσταση , θα χρησιμοποιήσει το ανανεωτικό ρεύμα της εξέγερσης της νεολαίας και , μέσα από μια σύνθεση, θα δημιουργήσει μια νέα κοινωνία.Ο εξεγερμένος ''αναρχικός'' νέος θα προχωρήσει σε μια ''σύνθεση'' με το χουντικό κράτος και θα προκύψει ένας ''νεοκαπιταλισμός'' όπου ο νέος πλέον θα αποτελεί το νέο στρώμα των τεχνοκρατών.
Εδώ βέβαια να πούμε ότι ο Γεωργαλάς δεν έπεσε και πολύ μακρυά από τις προβλέψεις του. Η υποχώρηση των επαναστατικών κινημάτων της νεολαίας και η αφομοίωσή τους από το καπιταλιστικό κράτος, δεν ήταν μια φαντασιοπληξία του Γεωργαλά. Ήδη στις Η.Π.Α από τις αρχές της δεκαετίας του '70 είχε αρχίσει να διαφαίνεται μια ενσωμάτωση των νεολαιϊστικων κινημάτων στο νέο καπιταλιστικό παράδειγμα . Η διαφορά με την Ελλάδα είναι ότι εκεί δεν χρειάστηκε να επιβληβεί ο στρατός για να επιτευχθεί αυτός ο εκσυγχρονισμός.Η φιλελεύθερη αγορά , που τοποθετούσε το άτομο στο επίκεντρό της ήταν ήδη έτοιμη. Στην Ελλάδα η χούντα έπρεπε να ολοκληρώσει την πρωταρχική συσσώρευση όπως είπαμε για την επικράτηση της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Ο ίδιος ο Γεωργαλάς κάνει μια εντυπωσιακή παρατήρηση σχετικά με το κράτος-πρότυπο των Η.Π.Α . ''Ήδη στην Αμερική , όπου προ δεκαετίας εξεδηλώθησαν και τα πρώτα κρούσματα της κρίσεως , έχουμε τώρα τα πρώτα μηνύματα για το ξεπέρασμά της. Οι νέοι στην Αμερική εξακολουθούν να έχουν μακρυά μαλλία , αλλά τώρα τα έχουν λουσμένα... ''Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται κατά πάσα πιθανότητα στον πρόλογο μιας κοινωνίας που θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε μεταβιομηχανική ή μετακαταναλωτική. Αυτή η κοινωνία θα συνδυάζει την ευημερία με τον πραγματικό πολιτισμό! '' (56) . Κάτι τέτοιο μη μας φαίνεται περίεργο. Γνωρίζουμε ήδη ότι τα new age κινήματα της νεολαίας των Η.Π.Α της δεκαετίας του '60,παρά τον ''υπερεπαναστατισμό'' τους (ή μάλλον ακριβώς για αυτό) ενσωματώθηκαν και λειτούργησαν ανανεωτικά για τον αμερικάνικο καπιταλισμό.Το ίδιο το χουντικό κράτος επέτρεπε , αν όχι ενθάρρυνε μια υιοθέτηση του αμερικάνικου life style από την εξεγερμένη νεολαία γιατί απλούστατα γνώριζε ότι στον πυρήνα των κυρηγμάτων του βρίσκεται το ''ελεύθερο άτομο''. Καθόλου τυχαία, στον Οδηγητή του Οκτωβρίου 1969 διαβάζουμε μια κριτική για τους χουντικούς και την ''αμερικανοποίηση'' που αυτοί προωθούν: ''Καλλιεργούν , αναπτύσσουν και προβάλουν στη νεολαία με όλα τα προπαγανδιστικά μέσα τον αμερικάνικο τρόπο ζωής'' (57) .Η εξεγερμένη νεολαία , ήταν ''καταδικασμένη'' κατά κάποιον τρόπο να ενσωματωθεί στα σχέδια της αναδιάρθρωσης του καπιταλισμού προς το αμερικάνικο παράδειγμα. Και αυτό γιατί τα όπλα που χρησιμοποιούσε ,για να αντιπαλέψει το καθεστώς, ήταν αντλημένα από την ίδια ακριβώς μήτρα από την οποία αντλούσε ο αντίπαλος.
Όλοι όσοι θεωρούν τη χούντα ασυμβίβαστη με την ''χώρα της ελευθερίας'' , το κίνημα των χίπις και το Rock n' Roll, θα πρέπει να έχουν στο νου τους διάφορους αμερικανοθρεμμένους ταγούς της χούντας (όπως ο Μαστοράκης, ο Καρατζαφέρης ,διάφορα ποπ συγκροτήματα κ.α). Άλλωστε, πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι η ''αμερικανοποίηση'' της νεολαίας (και ειδικά των φοιτητών) ήταν το καρότο που έβαζαν μπροστά της οι συνταγματάρχες ούτως ώστε να κάνουν πιο ελκυστική την ένταξή τους στο νεοανερχόμενο- και σίγουρα απαραίτητο για τον αναβαθμισμένο ρόλο του ελληνικού καπιταλισμού-στρώμα των τεχνοκρατών. Υπό αυτήν την έννοια, μπορούμε να εξηγήσουμε το φαινομενικά παράδοξο γεγονός που την ώρα που η χούντα ανεχόταν τη διακίνηση ''υπερεπαναστικών'' βιβλίων και μουσικής (με στόχο να αφομοιώσει τη νεολαία, κάτι που αναφέρει και ο Λυγερός στο βιβλίο του ) , την ίδια ώρα εξαφάνιζε κάθε εργατική-κομμουνιστική οργάνωση και απαγόρευε , για παράδειγμα, τη μουσική του Θεοδωράκη.Η χούντα ''επένδυε'' ,για να ευοδωθούν τα σχέδιά της, στην ''υπερεπαναστατική'' φοιτητιώσα νεολαία, όχι στην εργατική τάξη.Επιθυμούσε η αντίθεση της κοινωνίας στο καθεστώς της να είναι μια πολιτιστική αντίθεση (όχι ταξική), ούτως ώστε να της επιτρέψει μια αναδιάρθρωση χωρίς να αμφισβητηθεί η οικονομική της βάση . Ο ρόλος που έπαιξε , άθελά της προφανώς, η ''υπερεπαναστατημένη'' νεολαία στην αναδιάρθρωση του καπιταλισμού και το πέρασμά του στη σύγχρονη φιλελεύθερη φάση, φαίνεται ολοκάθαρα και στην εξέλιξη της εξέγερσης του Μαϊου του '68.Η ''ρεβάνς'' που πήρε η γκωλική δεξιά πρέπει να έμοιαζε πολύ ελκυστική στα μάτια της χούντας. Καθόλου τυχαία η δεκαετία του '60, από τις Η.Π.Α μέχρι τη Γαλλία και την Ελλάδα, υπήρξε κομβικής σημασίας περίοδος καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.Ίσως κάποιοι θεωρήσουν αυθαίρετη τη σύνδεση ανάμεσα στο φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα και τα γεγονότα του '68 όμως οι ίδιοι οι αριστεριστές πιστεύουν ότι το πρώτο έχει άμεσες επιρροές από το δεύτερο ''η επιτάχυνση των εξελίξεων που κατέληξε στη λαϊκή εξέγερση του Νοέμβρη, είναι ένα τμήμα της διεθνούς ριζοσπαστικής στροφής του διεθνούς κλίματος εξέγερσης , του παγκόσμιου Μάη του '68'' (58).
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να αφιερώσουμε λίγο χώρο στην ανάλυση του Αδριανού Εριγκέλ πάνω στην υπερεπαναστατημένη νεολαία του '60 και το ρόλο που αυτή έπαιξε ως ''μαία της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας'' .
''Αν και η ρητορική του '68 παρέπεμπε στην ευρωπαϊκή επαναστατική παράδοση, εν τούτοις το πνεύμα-το ''αποτύπωμα'' , η ηγεμονική δομική σκέψη, ήταν αμερικάνικης προέλευσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι των γεγονότων του Μάη του 68 προηγήθηκαν χρόνια ριζοσπαστικών αναταραχών στις αμερικάνικες πανεπιστημιουπόλεις όπου ''η κυρίαρχη γλώσσα ήταν αυτή της ηθικής και της δικαιοσύνης προτού μεταστραφεί προς τον ριζοσπαστικό αριστερισμό''. Σε αυτήν ακριβώς τη μεταστροφή από την πολιτική προς την ηθική βρίσκεται η πεμπτουσία του Μάη του '68. Από εκείνη την περίοδο και μετά οι αμερικάνικες ιδεολογικές επιρροές θα σηματοδοτήσουν τη μετάβαση από μια επαναστατική σε μία εντελώς διαφορετική φάση: από τον μαρξιστικό ορθολογισμό γίνεται μετάβαση στον προοδευτικό συναισθηματισμό, από τις ''ταξικές '' προσεγγίσεις μεταβαίνουμε στον αγώνα για την ατομική ''αυθεντικότητα'' από την επανάσταση περνάμε στην ''χειραφέτηση''. Η πραγματική αιτία ήταν ότι ο ''κλασσικός μαρξισμός φάνταζε τρομερά στενόχωρος και ανιαρός σε μία νεά γενιά που απέρριπτε την οικονομική αιτιοκρατία και δεν ανεχόταν τον περιορισμό της επανάστασης σε μια απλή διεργασία μετασχηματισμού των σχέσεων παραγωγής''. Ζήτημα ''πνεύματος της εποχής'' (Zeitgeist) λοιπόν. Ο διαλεκτικός υλισμός και οι χονδροειδείς ποσοτικές προσεγγίσεις δεν θεωρούνταν πλέον ικανοποιητικές για την καλοζωισμένη πρώτη μεταπολεμική γενιά της Δύσης, η οποία στόχευε περισσότερο σε μια επανάσταση με πολιτιστικούς όρους (κάτι που ερμηνεύει και την άνθηση των μαοϊκών της εποχής).
Το 1968 θα αποτελέσει τη χρονιά του μεγάλου κοινωνιολογικού διαζυγίου: από εδώ και στο εξής η επαναστατική ευαισθησία και το εργατικό κίνημα θα βαδίζουν πλέον σε διαφορετικά μονοπάτια, ή όπως το περιέγραψε ο Βενσάν Κουσεντιέρ :''ο αριστερισμός είναι ακριβώς η προσαρμογή του μαρξισμού στην απουσία τάξεων και ταξικής συνείδησης. Το άτομο-ιδιώτης είναι το είδος του ανθρώπου που ο αριστερισμός επιδιώκει να αναδείξει και να συνενώσει (...). Με το οποίο ο αριστερισμός γίνεται η ιδεολογία που ταιριάζει άριστα στη διαδικασία αποσύνθεσης του γαλλικού λαού. Είναι η κοινότητα της ''απουσίας της κοινότητας''. Ο αριστερισμός του '68 -και ο μετέπειτα διάδοχός του, ο προοδευτισμός, θα εκφράσει τη σταδιακή προσαρμογή και σύγκλιση της ουτοπικής Αριστεράς προς τις οικονομικές κοινωνικές και πολιτιστικές εκφάνσεις του νεοφιλελεύθερισμού'' (59). Η απέχθεια των υπερεπαναστατημένων νεών προς την πειθαρχία στις συλλογικές κομματικές αποφάσεις, συναντούσε το ''ελεύθερο άτομο'' που δημιουργούσε η φιλελεύθερη οικονομία της χούντας.Η απέχθειά τους για τον ''οικονομισμό'' του Μαρξ, συναντούσε το ''τέλος της εργασίας''και το τέλος της ταξικής πάλης των απριλιανών, η αντικατάσταση της εργατικής τάξης ως επαναστατικό υποκείμενο από τη νεολαία, συναντούσε την τάση του καπιταλισμού για να αναδιαρθρωθεί βάζοντας στην πρωτοπορία αυτής της αναδιάρθρωση την (πειθαρχημένη) φοιτητιώσα νεολαία.
Έτσι λοιπόν, κλείνοντας , μπορούμε σε σημεία να ανακεφαλαιώσουμε την ιδεολογία της χούντας λίγο πριν το ξέσπασμα των γεγονότων του Πολυτεχνείου.
-Ο μεταπολεμικός καπιταλισμός έχει καταφέρει τη δημιουργία μιας κοινωνίας ευμάρειας, μιας καταναλωτικής κοινωνίας,χωρίς κρίσεις, φτώχεια και ταξικούς διαχωρισμούς όπου ''όλοι είναι καπιταλιστές''.
-Υπό αυτήν την έννοια, ο κομμουνισμός έχασε κάθε λόγο ύπαρξης. Όμως αυτό, δεν σημαίνει ότι εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας. Καραδοκεί και θα εκμεταλλευτεί οποιαδήποτε κρίση για να πετύχει το σκοπό του.
-Μια τέτοια κρίση περνά η καταναλωτική κοινωνία. Η ευμάρεια έχει δημιουργήσει μια νεολαία χωρίς αξίες και ιδανικά, μηδενιστική που εξεγείρεται χωρίς αιτία,ακολουθώντας το ένστικτό της, θέλοντας μόνο να προκαλέσει χάος. Αν και η δυτική κοινωνία δεν κινδυνεύει άμεσα απ'αυτές τις ''υπερεπαναστατικές εξεγέρσεις'', μπορεί να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα Κ.Κ για να καταλάβουν την εξουσία, εκτός και αν τις εκμεταλλευτεί πρώτο για όφελός του το καπιταλιστικό κράτος .
-Παρ'όλα αυτά η εξέγερση της νεολαίας δίνει μια χρυσή ευκαιρία στη χούντα η οποία θα πρέπει πρώτα να εκμεταλλευτεί αυτήν την αντίδραση ώστε να φέρει εις πέρας το ανανεωτικό -προοδευτικό της σχέδιο. Με δικαιολογία την πάταξη των εξεγέρσεων θα μπορεί να επιβάλει μια λιτότητα διαρκείας , πράγμα που ούτως ή άλλως θα κάνει καλό στους ''κακομαθημένους καταναλωτές'' και που άλλωστε υπήρξε κυρίαρχο αίτημα των Ελλήνων εργοδοτών . Επιπλέον η νεολαιίστικη εξέγερση θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως παράδειγμα εκσυγχρονισμού του ελληνικού καπιταλισμού και οι πρώην ''επαναστάτες χωρίς αιτία'' να γίνουν οι νυν τεχνοκράτες του ''μεταβιομηχανικού καπιταλισμού'' οι οποίοι όπως έλεγε ο Κλουσκάρ ''θα μπορούσαν να αγαπήσουν την κατανάλωση'' όταν άλλοι ''θα την ονειρεύονται'' (εννοείται ότι οι άλλοι θα παρέμεναν οι εργάτες) .
Βλέπουμε λοιπόν, ότι μια τυχοδιωκτική εξέγερση γεμάτη βερμπαλισμούς ,με υπερεπαναστατικά συνθήματα ,και μια -στρατιωτικού τύπου- σύγκρουση με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της χούντας, όχι μόνο δεν θα προκαλούσε τη δυσφορία των συνταγματαρχών, αλλά μπορούσε κάλλιστα να ενταχθεί στα σχέδια της δικτατορίας για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού καπιταλισμού.
Μέσα σε αυτό το κλίμα είναι λογικό ένα κομμάτι της κομμουνιστικής αριστεράς , μέσα σε ένα δύσκολο -λόγω παρανομίας -περιβάλλον, να θεωρεί πάρα πολύ πιθανή την εμφάνιση τυχοδιωκτικών ''υπερεπαναστατικών'' στοιχείων που θα λειτουργούσαν (θελημένα ή όχι , δεν έχει σημασία) ως προβοκάτορες και ''λαγοί'' για τα σχέδια των συνταγματαρχών.
Στην εκσυγχρονιστική προσπάθεια της χούντας , βασική προτεραιότητα λάμβανε η παραγωγή ενός νέου στρώματος τεχνοκρατών, με βασική όμως προϋπόθεση όσοι θα αποτελέσουν αυτό το στρώμα να είναι ευνοϊκά διακείμενοι στο καθεστώς .Αυτός είναι και ο λόγος που οι συνταγματάρχες προσπάθησαν με ζήλο να επιβληθούν στα Πανεπιστήμια.
Είναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της επταετίας εισήχθησαν πολλά ξένα κεφάλαια και ειδικά Αμερικάνικα , (60) όμως η χούντα εκπροσώπησε σε ένα μεγάλο βαθμό και μια τάση αυτονόμησης του ελληνικού κεφαλαίου και προσπάθειάς του να διαδραματίσει προωταγωνιστικό ρόλο στην ανατολική μεσόγειο .(Καθόλου τυχαία οι Η.Π.Α αποκαλούσαν ''καντάφηδες'' όσους χουντικούς επιθυμούσαν μια πιο ανεξάρτητη πολιτική . Οι οπαδοί του Ιωαννίδη αποκαλούνταν ''κανταφικοί'' λόγω της σύνδεσης της χούντας με τη Λιβύη και της προσπάθειας που έκαναν για να την προσεγγίσει ακόμα περισσότερο η χούντα , προκαλώντας την αντίδραση των Η.Π.Α .Μια προσπάθεια προσέγγισης που θα συνεχίσει ο Ανδρέας Παπανδρέου για τον ελληνικό καπιταλισμό, με την σύνδεσή του με τον αραβικό κόσμο. Έχει ενδιαφέρον αυτό : (εδώ) (εδώ) στο οποίο φαίνεται και ο ρόλος του πατέρα Πλεύρη. Επίσης (εδώ) στο οποίο φαίνεται η δυσφορία των Η.Π.Α για τις φυγόκεντρες δυνάμεις του Ιωαννίδη) .
Ήταν ακριβώς αυτή η προσπάθεια της χούντας που θα γεννήσει και τις πρώτες αντιδράσεις εναντίον της .Η ίδια η δικτατορία γέννησε , αναγκαστικά, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις,το υποκείμενο εκείνο που θα την πρωτο-αμφισβητήσει:τους φοιτητές .
Στην ακαδημαϊκή χρονιά 72-73 μέσω του Καταστατικού Χάρτη το καθεστώς κάνει απόπειρα να θεμελιώσει την εξουσία της στα Πανεπιστήμια. Ο Χάρτης προέβλεπε τη διενέργεια γενικών συνελεύσεων των φοιτητών και εκλογών για την ανάδειξη Διοικητικού Συμβουλίου των φοιτητικών συλλόγων και θεσμοθετούσε τη συμμετοχή αντιπροσώπων των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα διοίκησης . Την ίδια ώρα βέβαια απαγόρευε στους συλλόγους να ''επιδιώκουν πολιτικούς σκοπούς'' , ενώ ο Υπουργός Παιδείας μπορούσε να απορρίψει την εκλογή καθηγητών. Η χούντα για να ελέγξει απόλυτα τους φοιτητές διόρισε την Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδος και συγκάλεσε συνελεύσεις ανάμεσα σε Οκτώβρη-Νοέμβρη 1972. (61).
Ο Χάρτης αποτελούσε μια απόπειρα της δικτατορίας να συνδέσει την εκπαίδευση με την παραγωγή μέσα από μια πλήρως ελεγχόμενη εκπαιδευτική διαδικασία , και μέσα σε αυτήν την προσπάθεια πρέπει να γίνει κατανοητή η θέλησή της να ιδρύσει στις αρχές του 73 ξενόγλωσσα πανεπιστήμια και ξενόγλωσσες Ανώτερες Σχολές στην Ελλάδα, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση των φοιτητών , ειδικά της Αρχιτεκτονικής και της σχολής Χημικών-Μηχανικών. (62).
Η προσπάθεια της χούντας να δημιουργήσει μια πλήρως ελεγχόμενη φοιτητική νεολαία ,υποκρινόμενη ταυτόχρονα ένα φιλελεύθερο προφίλ, γύρισε ''μπούμεραγκ'' στους συνταγματάρχες, αφού , παρά τις εκλογές βίας και νοθείας που οργάνωσε στα Πανεπιστήμια, υπήρξαν σχολές (όπως των Χημικών-Μηχανικών και των Τοπογράφων στο Πολυτεχνείο) που εξέλεξαν γνήσιους αντιπροσώπους, δικαιώνοντας έτσι τη γραμμή της Αντι-Εφεε η οποία ήταν εναντίον γενικά της αποχής την οποία υποστήριζε η πιο ''επαναστατική'' μερίδα των φοιτητών .Η ΑντιΕφεε είχε υποστηρίξει ότι το φοιτητικό κίνημα έπρεπε διεκδικήσει το αδιάβλητο των εκλογών (εκλεγμένοι από τους φοιτητές εκλογικοί αντιπρόσωποι, κ.α), και όπου αυτό δεν γινόταν κατορθωτό τότε να απέχει.Η πείρα των πρώτων φοιτητικών εκλογών θα λειτουργήσει καταλυτικά πάνω στις θέσεις που θα λάβουν τόσο η ΑντιΕφεε, όσο και ο Ρήγας Φεραίος και οι αριστεριστές στα γεγονότα του Πολυτεχνείου '73 (63).
Τα γεγονότα των φοιτητικών εκλογών αναγκάζουν τη χούντα να λάβει νέα μέτρα. Τον Φλεβάρη 1973 η χούντα ,προκειμένου να ελέγξει πλήρως το φοιτητικό κίνημα, εξέδωσε το Νομοθετικό Διάταγμα 1347/1973 σύμφωνα με το οποίο διεύρυνε τις περιπτώσεις υποχρεωτικής στράτευσης των φοιτητών.Καταφανώς η υποχρεωτική στράτευση θα αφορούσε όσους φοιτητές αντιδρούσαν στα σχέδιά της δικτατορίας (64).
Η αντίδραση των φοιτητών υπήρξε άμεση , με εκατοντάδες φοιτητές (Φλεβάρης 1973) να συγκεντρώνονται στο Πολυτεχνείο εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά τους. Η αστυνομία εισβάλει με παρακρατικούς και αστυνομικούς και τα κάνει ''γυαλιά καρφιά''(τουλάχιστον 100 φοιτητές συννελήφθησαν). ''Περισσότεροι από 1.500 φοιτητές που βρίσκονταν συγκεντρωμένοι κακοποιήθηκαν με άγριο τρόπο ενώ τα πλήθη των αστυνομικών , προφανώς εκτελώντας διαταγές δεν σταματούσαν ούτε μπροστά στις διαμαρτυρίες των καθηγητών ούτε στις κλειστές πόρτες της Συγκλήτου, της Πρυτανείας και των γραφείων των καθηγητών . Η φόρα τους ήταν τόσο μεγάλη που μέχρι και καθηγητές κακοποίησαν , ενώ ο εισαγγελέας που βρισκόταν στο γραφείο του πρύτανη, παρ'ολίγο τη γλίτωσε! ..Κλιμακώνοντας ακόμα περισσότερο την επίθεσή της, η χούντα παρέπεμψε 11 από τους συλληφθέντες στο αυτόφωρο Πλημμελειοδικείο με τις κατηγορίες της εξύβρισης, περιύβρισης, θρασύτητας κατά της αρχής, σε συνδυασμό με τον νόμο 4.000 περί τεντιμποϊσμού! (65). Η επέμβαση της χούντας με συλλήψεις και βία προκαλεί την αντίδραση από 2.500 με 3.000 φοιτητές που απαντούν με κατάλήψη της Νομικής (21-22 Φλεβάρη 1973) , μια κατάληψη που σχεδιάστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό και από δυνάμεις της Αντι-Εφεε και της ΚΝΕ. (66). Για παράδειγμα, η γνωστή συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη που συμμετείχε ένεργα στην οργάνωση της κατάληψης της Νομικής το '73 υπήρξε τότε μέλος της ΑντιΕφεε , το ίδιο και ο γνωστός δικηγόρος Παριανός Γιώργος (ο οποίος βασανίστηκε άγρια για αυτή του τη συμμετοχή) , ο Νίκος Μπίστης, καθώς και άλλοι.δες εδώ:. (εδώ) ,(εδώ).
Η κατάληψη της Νομικής κράτησε περίπου 48 ώρες και τελείωσε με αποχώρηση των φοιτητών από το κτήριο φωνάζοντας συνθήματα όπως ''Ελλάς Ελλήνων Φυλακισμένων'', ''Δημοκρατία'', ''Ένας είναι Αρχηγός ο Κυρίαρχος Λαός'' κ.α. . Κατά τη διάρκεια της αποχώρησης πολλοί φοιτητές δέχτηκαν επίθεση από ΕΣΑτζήδες, ΕΚΟΦίτες , ενώ πολλά μέλη της ΚΝΕ και της Αντι-Εφεε συνελήφθησαν. Τον επόμενο μήνα ακολουθούν άλλες δύο καταλήψεις της νομικής χωρίς όμως μεγάλη συμμετοχή, οι οποίες καταλήγουν επίσης σε όργιο βίας και συλλήψεων εκ μέρους της δικτατορίας (67) .
Η εξέλιξη της κατάληψης της Νομικής του Φλεβάρη '73 (και των άλλων δύο καταλήψεων) προκάλεσε , όχι αδικαιολόγητα τον σκεπτικισμό της ΚΝΕ και της Αντι-Εφεε , οι οποίες είχαν συμμετάσχει δραστήρια (είχαν τραυματίες και συλληφθέντες), σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την επικινδυνότητα αυτού του τύπου αγώνα. Καθόλου τυχαία, όπως θα δούμε, στην κατάληψη του Πολυτεχνείου το 73, θα κρατήσουν μια διφορούμενη στάση. Είναι αρκετά ενδεικτικό ότι μέλη της ΚΝΕ συμμετείχαν από την αρχή στην κατάληψη του Πολυτεχνείου, ενώ την ίδια ώρα άλλα μέλη της ΚΝΕ τη θεωρούσαν τουλάχιστον ριψοκίνδυνη ''Ως αποτέλεσμα και τη πείρα από τη δεύτερη κατάληψη της Νομικής τέθηκε το διπλό καθήκον της συμμετοχής σε κάθε μαζική εκδήλωση και παράλληλα αποφυγής κάθε βεβιασμένης και απρογραμμάτιστης εκδήλωσης, και ειδικά του εγκλωβισμού σε κτήρια που θα μπορούσαν να απομονωθούν από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και να λειτουργήσουν ως παγίδα μαζικών συλλήψεων και επομένως ''χτυπήματος'' της Οργάνωσης και του φοιτητικού κινήματος'' (68).Βέβαια, από την άλλη μεριά, υπήρχε και η εκτίμηση όσο αφορά την κατάληψη , ότι ''αποδείχθηκε στην πράξη η ικανότητά της να λειτουργεί ως πόλος έλξης για τους δημοκρατικούς πολίτες'' (69).
Οι δύο αυτές εκτιμήσεις εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τη διφορούμενη στάση των ίδιων των μελών της ΑντιΕφεε πάνω στο θέμα των καταλήψεων. Πάντως, η βία που άσκησε η χούντα στα Πανεπιστήμια, προκάλεσε την αντίδραση ακόμα και της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία αποφάσισε να παραχωρήσει αίθουσες του Πανεπιστημίου για τη διεξαγωγή γενικών συνελεύσεων. (70).
Την ίδια περίοδο όμως , και αυτό είναι αρκετά σημαντικό να το έχουμε στο νου μας, άνοδο παρουσιάζει και το εργατικό κίνημα στη χώρα. Στα 1972 εμφανίζονται κινητοποιήσεις με οικονομικά ή κλαδικά αιτήματα (θυρωροί, εργάτες TIDE κ.α, εμποροϋπάλληλοι, τραπεζοϋπάλληλοι κ.α).Όμως το επίπεδο των εργατικών κινητοποιήσεων θα ανεβεί ακόμα περισσότερο το 1973 λόγω του ξεσπάσματος της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης που οδήγει σε πτώση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων λόγω πληθωρισμού.Η καπιταλιστική κρίση ήταν ακριβώς αυτό που φοβόταν η χούντα, η οποία θα προσπαθήσει πλέον να επιταχύνει τις προσπάθειες αναδιάρθρωσής της. Οι αγώνες των εργαζομένων περνούν από τα διαβήματα και τα υπομνήματα σε ανώτερες μορφές όπως απεργίες. Τον Φλεβάρη 73, η Ομοσπονδία Εργατών Κεραμοποιών-Πλινθοποιών- Αγγειοπλαστών Ελλάδας αποφάσισε να κυρήξει απεργία διαρκείας. Η Ένωση Ελλήνων Κινηματογραφιστών αποφάσισε το κλείσιμο των κινηματογράφων για να ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους, ενώ στο αγώνα μπαίνουν λίγο μετά οι εμποροϋπάλληλοι της Αθήνας, οι αλιεργάτες της Καβάλας, οι τραπεζικοί, το προσωπικό της Δ.Ε.Η, οι οδηγοί των τρόλεϊ, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι δάσκαλοι, οι τεχνικοί Τύπου και οι τυπογράφοι. Στις αγωνιστικές κινητοποιήσεις μπαίνουν και οι κάτοικοι διαφόρων περιοχών (Πάχη, Καματερό, Άγιοι Θεόδωροι κ.α) που αντιδρούν στις απαλλοτριώσεις που αποφάσισε η χούντα για να διευκολύνει τα συμφέροντα των καπιταλιστών.Στους αγώνες μπαίνουν και οι αγρότες. Μέσα στο 1973 πραγματοποιήθηκε Πανθεσσαλική σύσκεψη των εκπροσώπων αγροτικών συνεταιρισμών στη Λάρισα.(71).
Η δικτατορία δεν άργησε να καταλάβει και η ίδια ότι η ανάγκη προσαρμογής της στις νέες συνθήκες ήταν επιτακτική.Προσπάθησε να δώσει ένα πιο φιλελεύθερο προφιλ στον εαυτό της. Έτσι, τον Ιούνη του 1973 ,μετά το κίνημα του Ναυτικού, ο Παπαδόπουλος ανακοίνωσε την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας και την μετατροπή του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία και την ανάδειξη του ίδιου ως πρώτου προέδρου με εφταετή θητεία (θα έληγε τον Ιούνιο του '81). Προβλέπεται , με το νέο Σύνταγμα του '73 (που αντικατέστησε αυτό του '68) η επιστροφή στην κοινοβουλευτική ζωή, αλλά , και εδώ βρίσκεται η παγίδα, με τον στρατό να έχει τη δυνατότητα να επεμβαίνει όποτε κρίνει σκόπιμο .Η χούντα, για να προετοιμάσει το έδαφος της ''φιλελευθεροποίησης'' απολύει το σύνολο σχεδόν των πολιτικών κρατουμένων , ενώ τον Οκτώβριο του '73 διορίζει κυβέρνηση με δοτό πρωθυπουργό τον Σπύρο Μαρκεζίνη . Οι εκλογές προβλέπεται να λάβουν χώρα τον Φλεβάρη του '74 , και ο Μαρκεζίνης θα έδινε συνέντευξη τύπου για τις προγραμματισμένες εκλογές στα τέλη Νοεμβρίου του '73 . Το Κ.Κ.Ε αρνήθηκε κάθε συμμετοχή σε μια τέτοιου τύπου δημοκρατία ενώ το Κ.Κ.Ε (εσωτ) κρατούσε στάση ''ευνοϊκής'' αναμονής.(73).
''Την χειρότερη, εκείνη τη στιγμή, στάση κράτησε η αναθεωρητική ομάδα. Ο οπορτουνισμός των ηγετών της οδήγησε σε θέσεις αποδοχής, στην ουσία , του παπαδοπουλομαρκεζινικού πειράματος, συμμετοχής και στις ''εκλογές'' που είχαν εξαγγελθεί. '' . Την ίδια ώρα το Κ.Κ.Ε έλεγε ότι ''Τις εκλογές αυτές τις θεωρούμε τέχνασμα της χούντας''(74 ) .
Το αποτέλεσμα των στάσεων του Κ.Κ.Ε και του Κ.Κ.Ε (Εσωτ) ήταν αφενός μεν να αυξηθεί η επιρροή της Κ.Ν.Ε και , αφετέρου, να μειωθεί η επιρροή του Ρήγα Φεραίου.Παράλληλα όμως ενισχύθηκαν οι αριστεριστές , πράγμα που θα παίξει αργότερα το ρόλο του.Το Κ.Κ.Ε υποψιάζεται ότι η προσπάθεια φιλελευθεροποίησης της χούντας μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις μέσα από τον ίδιο τον χουντικό μηχανισμό. Πιστεύει ότι μια προβοκάτσια από εντεταλμένους πράκτορες ή χρήσιμους ''υπερεπαναστάτες'' ηλίθιους (δεν έχει καμμία σημασία) θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα τέτοιο σχέδιο αντικατάστασης του Παπαδόπουλου και της προσπάθειας φιλελευθεροποίησης . Συνεπώς, για το Κ.Κ.Ε, είναι πολύ βασικό ο αντιχουντικός αγώνας να είναι οργανωμένος ,πειθαρχημένος και να μην απομονωθεί από την υπόλοιπη κοινωνία . Εκείνη την εποχή , το Κ.Κ.Ε επισημαίνει ''την ανάγκη της οργάνωσης και κλιμάκωσης των λαϊκών κινητοποιήσεων. Ιδιαίτερα στο φοιτητικό χώρο, όπου εκδηλώνεται έντονα ο αριστερίστικος κίνδυνος, το Κόμμα- με βάση και την αρνητική πείρα από τη δεύτερη κατάληψη της νομικής- επιμένει περισσότερο στην περιφρούρηση των μορφών πάλης, στην καλή οργάνωση και τη σωστή κλιμάκωση των αγώνων. Θέση σωστή, αλλά, οπωσδήποτε , όχι πλήρης, αφού δεν συμπληρωνόταν με συγκεκριμένες οδηγίες για αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, είτε αυθόρμητων ή μισοαυθόρμητων λαϊκών ξεσπασμάτων και αγώνων. Και όμως, στοιχεία για έναν τέτοιον προβληματισμό υπήρχαν. Αρχές φθινοπώρου του '73 υπήρχαν , λόγουχάρη, πληροφορίες για τη σύγκρουση Ιωαννίδη με Παπαδόπουλο και την πιθανότητα πραξικοπήματος''. Καθόλου τυχαία , ο ''Οδηγητής'' που κυκλοφορεί στα τέλη Οκτώβρη, προτρέπει τα μέλη της Κ.Ν.Ε ότι ''κάθε προβοκάτορας πρέπει να συντριβεί στη γρανιτένια ενότητά σας'' (75). Όπως έχουμε ήδη δείξει ο ''υπερεπαναστατικός'' βερμπαλισμός όχι μόνο δεν αμφισβητούσε τη χούντα αλλά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από αυτήν για την επίτευξη των σκοπών της.
Στις 13 Νοέμβρη 1973 1.000 περίπου φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο, αντιδρώντας στην παρουσία του Υπουργού Παιδείας Π.Σιφναίου ο οποίος πήγε στην Πρυτανεία για να της παραδώσει νέο διάταγμα σύμφωνα με το οποίο οι φοιτητικές εκλογές θα πραγματοποιούνταν το Φλεβάρη του 1974. (77). Η χούντα ήθελε ,προφανώς φοβούμενη τα αποτελέσματα των εκλογών των φοιτητών, να τις αναβάλει και να τις καθυστερήσει για μετά την ορκωμοσία Μαρκεζίνη και ενημερώνει τους φοιτητές ότι ''εθνικοί λόγοι'' επιβάλουν την αναβολή των φοιτητικών εκλογών (78). Στο σημείο αυτό βρίσκεται η σημαντική διαφωνία των φοιτητών για το ποιά στάση έπρεπε να κρατήσουν πάνω σε αυτόν το ζήτημα και ,κατ'επέκταση το ποιά στάση ακολούθησαν σχετικά με την κατάληψη του Πολυτεχνείου .
Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 14 Νοέμβρη 1973 πραγματοποιήθηκε νέα συγκέντρωση φοιτητών στο Πολυτεχνείο με σκοπό να ασκηθεί πίεση στη Σύγκλητο για να ορίσει εφορευτικές επιτροπές και να πραγματοποιηθούν οι εκλογές. Την ίδια ώρα στην αίθουσα Χημικών-Μηχανικών πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση εκπροσώπων των 5 σχολών του Πολυτεχνείου με σκοπό να συμφωνηθεί μια κοινή πρόταση που θα κατέβαινε στις γενικές συνελεύσεις. Εκεί φάνηκε η διαφωνία στις θέσεις της Αντι-Εφεε και Ρήγα Φεραίου. Η Αντι-Εφεε πρότεινε τη διεξαγωγή εκλογών αρχές Δεκέμβρη κόντρα στη χουντική απαγόρευση. Η ΑντιΕφεε, στηριγμένη πάνω στην εμπειρία των προηγούμενων φοιτητικών εκλογών που τα αποτελέσματά τους εξέθεσαν τη χούντα επιθυμούσε να μην αναβληθούν οι εκλογές αλλά, με περιφρούρηση και μαζική συμμετοχή, να λειτουργήσουν ανασχετικά για τα σχέδια φιλελευθεροποίησης της δικτατορίας. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που οι ίδιοι οι Απριλιανοί ήθελαν την αναβολή των φοιτητικών εκλογών. Φοβόντουσαν μια επανάληψη των προηγούμενων φοιτητικών εκλογών. Ο Ρήγας πρότεινε την αναμονή μέχρι να γινει γνωστό το σχέδιο για τις βουλευτικές εκλογές της χούντας. Η πρόταση του Ρήγα Φεραίου αποσκοπούσε στο να μην δημιουργηθούν εντάσεις που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην πορεία ''φιλελευθεροποίησης'' του καθεστώτος , ενδεχόμενο που έβλεπε θετικά το Κ.Κ.Ε (εσωτ) στο οποίο ήταν προσκείμενος ο Ρήγας. Η φοιτητική οργάνωση του μαοϊκού Ε.Κ.Κ.Ε (Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας) , η ΑΑΣΠΕ (Αντιφασιστική Αντιϊμπεριαλιστική Σπουδαστική Παράταξη Ελλάδας) έριχνε συνθήματα γενικά κατά του ρεφορμισμού ,και ήταν εναντίον καθε συζήτησης και των φοιτητικών εκλογών γενικά. Η Αντι-Εφεε πρότεινε άμεση απάντηση στην προσπάθεια της κυβέρνησης για αναβολή των εκλογών με εκλογές εφορευτικών επιτροπών και προκήρυξη εκλογών για τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη (79).
Την ίδια ώρα στο κτήριο της Νομικής είχε ξεκινήσει η γενική συνέλευση των φοιτητών του Πανεπιστημίου της Αθήνας στην οποία εκφράστηκαν παρόμοιες διαφοροποιήσεις. Η συγκέντρωση γίνεται με πρωτοβουλία της ΑντιΕφεε ( 80). Κάποια στιγμή διαδόθηκε , χωρίς να ισχύει, ότι η αστυνομία χτυπά τους φοιτητές στο Πολυτεχνείο. Οι δυνάμεις της Αντι-Εφεε υποστήριξαν ότι δεν έπρεπε να διαλυθεί η συνέλευση, αλλά να σταλεί ένας φοιτητής για να δούν τί πραγματικά συμβαίνει. Είναι φανερό ότι η Αντι-Εφεε δεν ήθελε να διαλυθεί η συνέλευση.Καταφανώς οι εκπροσώποί της πίστευαν ότι το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας θα ήταν θετικό για την υπερψήφιση της πρότασης να προχωρήσουν σε εκλογές οι φοιτητές παρά την απαγόρευση της χούντας. Υπό αυτήν την οπτική, κάθε απόπειρα διάλυσης της συνέλευσης, φάνταζε στα μάτια τους ως προβοκάτσια υπέρ της προσπάθειας ''φιλελευθεροποίησης'' του καθεστώτος άσχετα αν προερχόταν από τους ''υπερεπαναστάτες'' φοιτητές , ή τους οπαδούς του Ρήγα.
Όπως και να'χει, η συνέλευση συνέχισε , μέχρι που ένας φοιτητής ,ο Διονύσης Μαυρογένης, στέλεχος της ΑΑΣΠΕ επανήλθε ''με δραματικό τρόπο''(81) λέγοντας πάλι ότι στο Πολυτεχνείο χτυπούν τους φοιτητές οι αστυνομικοί και πρότεινε να πραγματοποιηθεί πορεία προς το Πολυτεχνείο. Τελικά οι εκπρόσωποι της Αντι-Εφεε συμφώνησαν να τερματίσει η συνέλευση , αλλά πρώτα να οριστεί νέα ημερομηνία σύγκλησής της.
Όταν η φοιτητική πορεία , στην οποία συμμετείχαν και μέλη της Αντι-Εφεε, έφτασε στο Πολυτεχνείο, διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν συγκρούσεις με την αστυνομία, παρά μόνο 500 φοιτητές συγκεντρωμένοι στο προαύλιο της σχολής και έξω από αυτό αστυνομικές δυνάμεις (82).
Μέσα σε αυτήν την κατάσταση συνυπάρχουν οι φοιτητές της Αντι-Εφεε που θέλουν να ολοκληρωθούν οι συνελεύσεις, τα στελέγη του Ρήγα που επιθυμούν την αναβολή των εκλογών των φοιτητών, και οι αριστεριστές που ''γενικά και αόριστα πρόβαλαν τις πιο ''δυναμικές'' μορφές'' (83).
Το ότι οι δυνάμεις της Αντι-Εφεε ήθελαν να ολοκληρωθούν οι συνελεύσεις και να υπερψηφιστεί η πρότασή της να μην αναβληθούν οι φοιτητικές εκλογές , φαίνεται και από το γεγονός ότι ''οι εκπρόσωποι της Αντι-Εφεε στις σχολές του Πολυτεχνείου βγήκαν από τις συνελεύσεις που διεξάγονταν εκείνη την ώρα και κάλεσαν τους φοιτητές του Πανεπιστημίου της Αθήνας να αποχωρήσουν προκειμένου να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τις συνελεύσεις τους'' (84) .
Τελικά οι θέσεις της Αντι-Εφεε υπερψηφίστηκαν στις συνελεύσεις των 4 σχολών του Πολυτεχνείου που ολοκληρώθηκαν εκείνη την ημέρα, ενώ οι Μηχανολόγοι-Μηχανικοί ανέβαλαν τη συνέλευσή τους για την επόμενη ημέρα ύστερα από πρόταση των εκπροσώπων του Ρήγα (85) .
Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι οι εκπρόσωποι της Αντι-Εφεε της Νομικής θα είχαν στο μυαλό τους έντονα χαραγμένη την ιδέα ότι αν δεν διαλυόταν η συνέλευση τους από μια ψευδή είδηση, το αποτέλεσμα της ψήφισης της πρότασης για μη αναβολή των φοιτητικών εκλογών, θα ήταν πάλι υπέρ.
Όπως και να'χει με τη λήξη των συνελεύσεων οι φοιτητές του Πολυτεχνείου εξακολούθησαν να παραμένουν στο χώρο και λίγο μετα τέθηκε το ζήτημα της κατάληψης. Τα στελέχη της ΚΝΕ και οι συνδικαλιστές της Αντι-Εφεε δεν πήραν θέση ανοικτά, ταλαντεύονταν, αν και τελικά έλαβαν μέρος στην κατάληψη (86).
Γενικά, όπως είπαμε ,η ΚΝΕ και η Αντι-Εφεε , αν και δεν απέρριπταν την κατάληψη ως μορφή πάλης (είχαν άλλωστε οργανώσει την πρώτη κατάληψη της Νομικής) σε κάποιο βαθμό στέκονταν επιφυλακτικά απέναντι σε μια τέτοια μορφή πάλης. ''Ορισμένα μέλη και στελέχη τους τοποθετούνταν αρνητικά, έχοντας κατά νου προηγουμένες κατευθύνσεις που συνιστούσαν αποφυγή απρογραμμάτιστων ενεργειών και εγκλεισμού σε ένα κτήριο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικές συλλήψεις , με αποτέλεσμα μικρότερη ή μεγαλύτερη αποδιάρθρωση της οργάνωσης'' (87) .
Το γεγονός ότι η αστυνομία έδειξε απρόθυμη να διαλύσει τη συγκέντρωση (τη στιγμή που είχε διαλύσει πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις) ενίσχυε την καχυποψία των μελών της ΚΝΕ και της Αντι-Εφεε. Παράλληλα, η ύπαρξη ενός μικρού αριθμού αριστεριστών και αναρχικών που έριχναν συνθήματα όπως ''Κάτω το Κράτος '' κ.α ,ενίσχυε τους φόβους τους ότι η αστυνομία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτά τα ''υπερεπαναστατικά'' στοιχεία για να απομονώσει τους καταληψίες φοιτητές (88).
Ο Ρήγας Φεραίος (ΡΦ) τάχθηκε κατά της κατάληψης και μάλιστα, η σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών αποφάσισε να αποχωρήσει. ''Η πολιτική απόφαση του ΡΦ ήταν σαφώς πιο εύκολη, αφού ήταν η μόνη συμβατή με την απόφαση του λεγόμενου ''ΚΚΕ Εσωτερικού'' να μη διαταράξει τη διαδικασία της ''φιλελευθεροποίησης''.Έτσι λοιπόν η κατάληψη ''γίνεται ''αυθόρμητα'' μέσα στο γενικότερο κλίμα εκείνων των στιγμών, δηλαδή χωρίς προμελετημένο σχέδιο οποιασδήποτε παράταξης ή οργάνωσης, ούτε και των αριστεριστών'' (89).
Το απόγευμα της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου η χούντα προσπάθησε να πιέσει τους φοιτητές να εγκαταλλείψουν το Πολυτεχνείο, αλλά οι φοιτητές δεν υποχώρησαν. Η χούντα ήθελε μια ομαλή εκκένωση του χώρου, για να διατηρήσει την εικόνα της ''φιλελευθεροποίησης''.Άλλωστε το Σάββατο 17 Νοέμβρη,ο Μαρκεζίνης είχε ετοιμάσει να προβεί σε εξαγγελίες και η κατάληψη του χαλούσε τα σχέδια.Η άρνηση των φοιτητών να αποχωρήσουν, ουσιαστικά σηματοδοτεί την έναρξη της κατάληψης του Πολυτεχνείου.
Μέχρι τις 19:00 ο χώρος είχε κατακλυστεί από φοιτητές διαφόρων σχολών και τότε ήταν που η ΚΝΕ και η Αντι-Εφεε αποφάσισε θετικά τη συμμετοχή της στην κατάληψη . Ένα στέλεχος της Αντι-Εφεε και της ΚΝΕ θα σημειώσει αργότερα ''Η ίδια η πραγματικότητα μας έδειξε σύντομα τον δρόμο . Να μείνουμε και να καθοδηγήσουμε την εκδήλωση'' (90).
Πράγματι, αυτό συνέβη. Τα στελέχη της ΚΝΕ και της Αντι-Εφεε αποφάσισαν να μείνουν στο χώρο ,κινητοποιήθηκαν ,οργάνωσαν περιφρούρηση του χώρου , όρισαν φρουρές ενώ με πρωτοβουλία των στελεχών της Αντι-Εφεε που εκπροσωπούσαν το Πολυτεχνείο στο Διασχολικό συγκροτήθηκε και η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή. Η σύνθεσή της ήταν από ένα άτομο από κάθε σχολή του Πολυτεχνείου και από ένα άτομο από τις άλλες σχολές της Αθήνας. Στην πρώτη Συντονιστική την πλειοψηφία είχε η Αντι-Εφεε (κάτι που επιβεβαιώνει και το μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής και μετέπειτα βουλευτής του Σύριζα, Δημήτρης Χατζησωκράτης).Από τις πρώτες κινήσεις που έκανε η Συντονιστική, ήταν να επιβάλει κάποιον έλεγχο στο χώρο, στα μεγάφωνα και τον πρώτο πομπό, καθώς επίσης και ορισμένα μέτρα περιφρούρησης.Επίσης καθόρισε μια σειρά συνθημάτων, ενώ παράλληλα άρχισε να παίρνει μέτρα περιορισμού των αριστεριστών (απέσπασε π.χ πολύγραφο από αναρχικούς, και ξεσκέπασε τους τροτσκιστές οι οποίοι είχαν αναγγείλει την πρώτη ''εργατική συνέλευση'' που θα είχε αποστολή να κηρύξει τη ''σοσιαλιστική επανάσταση'' ).Παρ΄όλα αυτά συνθήματα και πανώ που γράφουν ''Κάτω το Κράτος'', ''Εργατικά Συμβούλια'' κ.α εξακολουθούν να υπάρχουν . (91).
Η απόρριψη των ''υπερεπαναστατικών'' συνθημάτων και η αντικατάστασή τους με συνθήματα υπέρ της δημοκρατίας, δεν ήταν κάτι που επιβλήθηκε από το ''αντεπαναστατικό'' Κ.Κ.Ε πάνω στις επαναστατημένες μάζες όπως υποστηρίζει η μεταπολιτευτική αναρχική μυθολογία. Ένας άνθρωπος που κάθε άλλο παρά υποκινούμενο του Κ.Κ.Ε τον λές, θυμάται: ''Τα συνθήματα των αναρχικών, όπως ''Κάτω το κράτος'' δεν τα υιοθετούσε κανείς..Αυτά βέβαια που συγκινούσαν το πλήθος και τα φώναζαν όλοι γενικά ήταν τα συνθήματα ενάντια στη Χούντα και τους Αμερικάνους'' ( 93). Άλλωστε ,όλος αυτός ο ''υπερεπαναστικός'' χώρος χαρακτηριζόταν και αποτελούταν από τόσο αντιφατικές ,σε σημείο αντιπαλότητας , ομάδες (από μαοϊκούς και τροτσκιστές μέχρι αναρχικούς) που το μόνο που τους ένωνε ήταν ο ετεροσπροσδιορισμός τους απέναντι στους ''αντεπαναστάτες'' όσο διαφορετικά και αν όριζαν μεταξύ τους κάτι τέτοιο . Δεν είχαν καμμία συνοχή , κανέναν στόχο και καμμία συγκεκριμένη πρόταση . Πράγμα , βέβαια ,που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα τεράστιο φιάσκο την κατάληψη του Πολυτεχνείου στην περίπτωση που συνθηματολογικά και μόνο οι μάζες ακολουθούσαν αυτές τις ''υπερεπαναστατικές'' ομάδες.
Η αλλαγή των συνθημάτων βοήθησε σε πολύ μεγάλο βαθμό την κατάληψη του Πολύτεχνείου. ''Είναι φανερό πως , γενικά, στο σύνολό τους, τα συνθήματα , από τη στιγμή μάλιστα που ελέγχονταν από τη Συντονιστική Επιτροπή και απομονώθηκαν τα εξτρεμιστικά (κάτω το κράτος, κάτω το κεφάλαιο, ζήτω η σοσιαλιστική επανάσταση κλπ) , βοήθαγαν στη συσπείρωση των μαζών και έκφραζαν , σε μεγάλο βαθμό, τις ρεαλιστικές διαθέσεις των μαζών'' .Είναι αυτή η στιγμή που η Κομματική Οργάνωση της Αθήνα του Κ.Κ.Ε αποφασίζει να δωθεί κατεύθυνση για την κινητοποίηση των εργαζομένων και του λαού των συνοικιών ώστε να συμμετέχουν στο Πολυτεχνείο. (94).
Η εξέλιξη αυτή , έδωσε τη δυνατότητα της μαζικοποίησης του αγώνα. Ήδη από το μεσημέρι της Πέμπτης 15 Νοέμβρη, προσέρχονται πλήθη κόσμου , ενώ σε αυτήν τη μαζικοποίηση σημαντικό ρόλο έπαιξε και η συμμετοχή των οργανωμένων οικοδόμων (95).
''Από την Πέμπτη και μετά , τα γεγονότα δεν μπορούν να θεωρηθούν καν σαν φοιτητικά. Το κατέβασμα πλήθους κόσμου στους δρόμους , το κατέβασμα των εργατών και των οικοδόμων, τα μηνύματα συμπαράστασης από διάφορους χώρους, η πλατιά υποστήριξη του κόσμου στους αγωνιζομένους, το ότι χτυπούσαν ασταμάτητα οι καμπάνες στις εκκλησίες των συνοικιών, ο ερχομός των αγροτών από τα Μέγαρα όπου γίνονταν αγώνας ενάντια στις απαλλοτριώσεις της γης τους από τη χούντα, οι εργατικές συνελεύσεις , δείχνουν ότι η κινητοποίηση αγκάλιασε όλο το λαό'' (96 ) .
Η συμμετοχή ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων που δεν ανήκαν αποκλειστικά στους φοιτητές, απέτρεψε το ενδεχόμενο το οποίο φοβόταν η Αντι-Εφεε: να μετατραπεί δηλαδή η κατάληψη του Πολυτεχνείου σε μια ''φάκα'' όπου θα συλλαμβάνονταν οι αγωνιστές φοιτητές,κάτι που όπως είδαμε είχε συμβεί στη Νομική . Η χούντα , κρατώντας μια ''ανεκτική'' στάση στην αρχή προς την κατάληψη, είναι πιθανόν να ευελπιστούσε ότι οι φοιτητές θα εγκλωβιζόταν μέσα στο κτήριο, θα στρέφονταν σε μια αυτοαναφορική ''υπερεπαναστατικότητα'', θα απομονώνονταν και τελικά θα γίνονταν εύκολη λεία των αστυνομικών δυνάμεων, παίζοντας ταυτόχρονα το ''ανανεωτικό'' ρόλο που όπως είδαμε ήθελε η χούντα . Όμως η πολιτική που ακολούθησε η κατάληψη, με πρωτοβουλία της Αντι-Εφεε , τους χάλασε τα σχέδια. Το γεγονός της συμμετοχής στην κατάληψη ομάδων ανθρώπων συνεδεμένων με την παραγωγή (όπως π.χ οι οικοδόμοι) έβαζε τέλος στο αφήγημα της χούντας ότι μέσα στο Πολυτεχνείο βρίσκονται ''κακομαθημένα κωλόπαιδα'' που επειδή τα έχουν όλα και πλήττουν έχουν κατέβει στο κέντρο για να προκαλέσουν καταστροφές . Πρόκειται δηλαδή για ένα νέο ποιοτικό χαρακτηριστικό στην εξέλιξη του ανδικτατορικού αγώνα που από μόνο του βοηθούσε στην ακόμα μεγαλύτερη μαζικοποίηση.
Το πώς η χούντα ευελπιστούσε στην πρόκληση ταραχών από ''υπερεπαναστατικά'' στοιχεία ώστε να έχει δικαιολογία να απομονώσει το Πολυτεχνείο μας το μεταφέρει η συγγραφέας Ζέφη Κόλια .Στο βιβλίο της ''Όταν όλα κλείνουν , ο έρωτας διανυκτερεύει'', την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου, ο εισπράκτορας του λεωφορείου με κατεύθυνση το κέντρο, αρνείται να κάνει το δρομολόγιο και να μεταφέρει μαθητές λέγοντάς τους: ''Παίδες, σήμερα δεν έχει βολτίτσες. Τα λεωφορεία δεν κατεβαίνουν κέντρο. Κάτι πιτσιρικάδες σαν κι εσάς , που οι μανούλες τους τους στέλνουν σχολείο κι αυτοί γυρίζουν στις γιάφκες , κάνανε την Αθήνα γυαλιά καρφιά. Άντε μπρος , έξω'' (97). Είναι σίγουρο ότι αν είχαν επικρατήσει εκείνη την ημέρα εξτρεμιστικά στοιχεία με διάθεση στρατιωτικής σύγκρουσης με τη χουντική αστυνομία, ο κόσμος που θα είχε συρρεύσει θα ήταν πολύ μικρότερος.
Παρασκευή 16 Νοέμβρη 1973.
Το ξημέρωμα της ημέρας εκείνης πραγματοποιήθηκε συνάντηση στελεχών της Αντι-Εφεε, του Ρήγα Φεραίου, του ΠΑΚ, και των αριστεριστών. (αυτό που ονομάστηκε το ''Κουκί''). Το ερώτημα που τέθηκε ήταν το ποιά θα ήταν η εξέλιξη της κατάληψης. Προτάθηκε η απαγκίστρωση με μαχητικές διαδηλώσεις στους δρόμους της Αθήνας , κάτι που είχε επαναληφθεί στη διάρκεια της πρώτης κατάληψης της Νομικής. Ο Δ.Μαυρογένης , εκπρόσωπος της ΑΑΣΠΕ διαφώνησε κάθετα με αυτό το ενδεχόμενο και απειλούσε ότι σε αυτήν την περίπτωση θα κατήγγειλε τις άλλες πολιτικές δυνάμεις.(99).
Ο κόσμος συνέχισε να συρρέει στο Πολυτεχνείο είτε οργανωμένα μέσω σωματείων , είτε ανοργάνωτα και αυθόρμητα. Πρίν το μεσημέρι έφτασαν στο Πολυτεχνείο αγρότες από τα Μέγαρα και εργάτες από το Σκαραμαγκά.Με το κλείσιμο των μαγαζιών η προσέλευση του κόσμου έγινε ακόμα μεγαλύτερη δείχνωντας με αυτόν τον τρόπο τη μεγάλη συμμετοχή εργαζομένων . Τελικά, μέσα σε αυτό το κλίμα πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση της δεύτερης Συντονιστικής Επιτροπής όπου πάρθηκε απόφαση για τη δημοσίευση διακήρυξης για το χαρακτήρα της κατάληψης όπου καταλήγει ''Η παρουσία μας εδώ αποτελεί το κέντρο συσπείρωσης κινητοποίησης και μαζικοποίησης του λαϊκού αγώνα. Όλοι ενωμένοι στον αγώνα για ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ'' (100).
''Η Συντονιστική Επιτροπή καταλήγει στην πασίγνωστη πια ανακοίνωση που καθόρισε το χαρακτήρα της εκδήλωσης σαν αντιφασιστικής-αντιϊμπεριαλιστικής εκδήλωσης'' (101).
Την ίδια ώρα γίνεται γνωστό στη Συντονιστική Επιτροπή μέσω της Συγκλήτου του Πολυτεχνείου, ότι η χούντα σχεδιάζει να χτυπήσει.Γίνεται ήδη γνωστό ότι Ρουφογάλης και Ιωαννίδης ζητούν από τον Παπαδόπουλο να επέμβει αλλιώς θα επέμβουν οι ίδιοι. Το φιλελεύθερο προφίλ που θέλει να παρουσιάζει ο Παπαδόπουλος έρχεται σε αντίθεση με μια τέτοια κίνηση, αλλά είναι γεγονός ότι η επέμβαση επίκειται.(102).
Έτσι, τέθηκε από την καθοδήγηση της ΚΝΕ το ζήτημα της απαγκίστρωσης από το Πολυτεχνείο. Ο λόγος προφανής: η χρήση βίας εκ μέρους της χούντας εναντίον ενός μεγάλου και άοπλου πλήθους θα μπορούσε να μετατρέψει το Πολυτεχνείο σε φάκα συλλήψεων ή ακόμα και σε εκατόμβη νεκρών. Το σχέδιο προέβλεπε την έξοδο μέσω μαζικών διαδηλώσεων και την ανατροφοδότηση του αντιδικτατορικού αγώνα. Με βάση το σχέδιο απαγκίστρωσης, κάποια μέλη της ΚΝΕ ,κυρίως νεαρής ηλικίας ,όπως μαθητές, αποχώρησαν. Όμως , γενικά το σχέδιο απαγκίστρωσης δεν ακολουθήθηκε. Πολλοί φοιτητές πίστευαν ότι το Σάββατο η προσέλευση του κόσμου θα γινόταν ακόμα μεγαλύτερη,ενώ ο Μαρκεζίνης, που το Σάββατο θα έκανε εξαγγελία, υπό την πίεση της κατάληψης θα αναγκαζόταν να συμφωνήσει σε περισσότερες παραχωρήσεις. Τέλος, υπήρχε ο φόβος ότι μια αποχώρηση των φοιτητών θα οδηγούσε σε πανικό και απογοήτευση ένα μεγάλο μέρος του κόσμου που συμμετείχε αυθόρμητα. Πολύ σύντομα η πρόταση για αποχώρηση ακυρώθηκε από την ίδια τη ροή των γεγονότων. (103).
Τελικά, ήδη από τις 18:00 αρχίζει να σφίγγει ο κλοιός γύρω από το Πολυτεχνείο. Αρχίζουν οι πυροβολισμοί. Η χούντα προσπαθεί να διαλύσει τον κόσμο . Το κέντρο της Αθήνας μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. (104).
Σάββατο 17 Νοέμβρη 1973.
Στις 3:00 τα ξημερώματα του Σαββάτου ένα τανκ γκρεμίζει την πύλη του Πολυτεχνείου. Κατά την έξοδο συλλαμβάνονται 866 άτομα (716 άνδρες και 150 γυναίκες). Οι 317 ήταν φοιτητές και φοιτήτριες, 74 μαθητές, και 475 εργάτες, κυρίως οικοδόμοι. Οι συλλήψεις πραγματοποιήθηκαν υπό την εποπτεία του Διοικητή της Γενικής Ασφάλειας Καραγιαννόπουλου και των αστυνόμων Μπάμπαλη και Μάλλιου και την άμεση καθοδήγηση των υπαστυνόμων Καλύβα και Κραβαρίτη καθώς και άλλων ασφαλιτών που γνώριζαν πρόσωπα.Οι νεκροί είναι δεκάδες. (105).
-Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου ήταν αυθόρμητος, με την έννοια ότι η κατάληψη ξέσπασε χωρίς προηγούμενο σχεδιασμό από οποιαδήποτε οργάνωση ή πολιτική δύναμη. Βέβαια, ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου, δεν ήρθε σαν ''κεραυνός εν αιθρία''. Αποτέλεσε την εξέλιξη όλων των προηγούμενων κινητοποιήσεων και συνδέθηκε (και για αυτό πέτυχε) με το , σε άνοδο, εργατικό κίνημα της εποχής . (106).
''Χωρίς την ανάπτυξη που είχαν γενικότερα οι λαϊκοί αγώνες , και ειδικά οι αγώνες της εργατικής τάξης, το 1973 (όταν πραγματικά , οι αγώνες αυτοί είχαν αρχίσει να προωθούνται στο προσκήνιο της αντιχουντικής πάλης) θα ήταν αδύνατο και το Φοιτητικό Κίνημα να φτάσει σε τέτοιο σημείο έξαρσής του'' (107).
΄΄Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου ήταν φοιτητικός και εργατικός λαϊκός. Δεν θα έπαιρνε τις συγκεκριμένες διαστάσεις και δεν θα αντιμετωπιζόταν με τον ίδιο τρόπο από τη δικτατορία αν η όποια κινητοποίηση είχε περιοριστεί στους φοιτητές . Αυτό που προσέδωσε ανώτερα χαρακτηριστικά στην κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν ακριβώς η σημαντική εργατική-λαϊκή κινητοποίηση που μαζικοποίησε τη διαμαρτυρία, αποτυπώθηκε στα συνθήματα , αλλά και στους συλληφθέντες και στα θύματα του ξεσηκωμού και συνέχισε ακόμα και μετά την ένοπλη κρατική καταστολή του'' (108).
''Το Πολυτεχνείο έφτασε στις διαστάσεις της εξέγερσης μέσα από την ενεργοποίηση και τη δράση της εργατικής τάξης. Αυτή ήταν η δύναμη που μαζικοποίησε τον αγώνα, που στήριξε τις πρωτοφανείς σε έκταση και ηρωισμό συγκρούσεις , που άλλαξε την πορεία των εξελίξεων'' (109).
Αυτό το γεγονός απαντάει και σε όλους αυτούς τους ανόητους που δυσανασχετούν με το ότι ''το κκε εκμεταλλεύτηκε έναν αγώνα στον οποίο δεν είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων''. Η αποφασιστική συμμετοχή της ΚΝΕ , ειδικά την Πέμπτη 15 Νοέμβρη , και η απομόνωση των ''υπερεπαναστατών'' βοήθησε καταλυτικά στη μαζικοποίηση του αγώνα και την αποτροπή των σχεδίων της χούντας . Το γεγονός ότι μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου (αλλά και μεταπολιτευτικά) οι δυνάμεις της ΚΝΕ ενισχύθηκαν, αποτυπώνει τη συμπάθεια και την εκτίμηση του κόσμου προς την οργάνωση.Εκτίμηση που έχει να κάνει με την αναγνώριση εκ μέρους του κόσμου για το βασικό ρόλο που διεδραμάτισε η ΚΝΕ στο Πολυτεχνείο (εκτός και αν κάποιος θεωρεί όλο αυτόν τον κόσμο ''κορόιδα'' που ξεγελάστηκαν από την ΚΝΕ ).
-Το Πολυτεχνείο δεν ήταν έργο προβοκατόρων, αν και υπήρξε τέτοια δράση.Δεδομένου της πρόθεσης κύκλων της χούντας (π.χ Ιωαννίδης)που είχαν επιδείξη δυσφορία στο ενδεχόμενο να απωλέσουν την απόλυτη εξουσία προς όφελος κάποιας φιλελευθεροποίησης και ήθελαν να ανατρέψουν τον Παπαδόπουλο, ήταν εύλογη η ιδέα ότι διάφοροι προβοκατόρικοι κύκλοι θα επεδίωκαν να προκαλέσουν γεγονότα .Το Πολυτεχνείο δεν ήταν έργο προβοκατόρων αλλά είναι σίγουρο ότι η χούντα , για τους δικούς της λόγους, ήθελε να εκμεταλλευτεί το γεγονός . Ο περιορισμός των ''υπερεπαναστικών'' στοιχείων, που θα έδιναν αφορμή στη χούντα να εκμεταλλευτεί την κατάληψη, ένας περιορισμός που οφείλεται εν πολλοίς στη δράση της Κ.Ν.Ε και του Κ.Κ.Ε και που είχε σαν αποτέλεσμα το άνοιγμα του Πολυτεχνείου και την εξέλιξη της κατάληψης σε ένα μαζικό κίνημα, χάλασε τα προβοκατόρικα σχέδια της χούντας.
Το ότι το Πολυτεχνείο δεν ήταν το αποτέλεσμα τέτοιων ενεργειών, είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει και η έκθεση της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ήδη από το 1976. Σήμερα , στα 2023 η θέση του Κ.Κ.Ε σχετικά με το ζήτημα της ύπαρξης προβοκατόρων στο Πολυτεχνείο είναι η εξής: ''Φυσικά, στο πλαίσιο της γενικά σωστής εκτίμησης για το φοιτητικό και εργατικό-λαϊκό ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου, δεν έλειψαν- ειδικά για όσο διάστημα εξακολουθούσε η παρανομία του Κόμματος και επομένως ήταν δυσκολότερη η άντληση συλλογικών συμπερασμάτων- λαθεμένες εκτιμήσεις αναφορικά με τη δράση προβοκατόρων, ακόμα και όταν θεωρούνταν ότι αυτοί δεν επηρέασαν τις εξελίξεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το φύλλο της Πανσπουδαστικής Νο 8 , το οποίο κυκλοφόρησε μετά από το Φλεβάρη του 1974, με βασικό στόχο να τον υπερασπιστεί και να διαδώσει τα πολιτικά μηνύματα του φοιτητικού και εργατικού-λαϊκού ξεσηκωμού. Ταυτόχρονα όμως δημοσίευσε μια αναφορά περί 350 προβοκατόρων των Ρουφογάλλη-Καραγιαννόπουλου που εισήλθαν στο Πολυτεχνείο. Η αναφορά ήταν ατεκμηρίωτη και αποπροσανατολιστική, όχι επειδή δε σημειώθηκε εκτεταμένη δράση των κατασταλτικών μηχανισμών τις μέρες του εργατικού-λαϊκού ξεσηκωμού, αλλά επειδή οι διάφορες κρατικές υπηρεσίες (όπως το Σπουδαστικό της Ασφάλειας) δρούσαν κυρίως ''υπόγεια'' στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος και των συγκεντρωμένων, χωρίς να μπορέσουν να καθορίσουν την τροπή των γεγονότων. Εξίσου λαθεμένη ήταν η δημόσια καταγγελία του Διονύση Μαυρογένη ως εντεταλμένου μυστικών υπηρεσιών. ..Στην Πανσπουδαστική ,φύλλο 8, δημοσιεύτηκε καταγγελία των ''Επιτροπών Αγώνα της Φυσικομαθηματικής Σχολής'' για τον Διονύση Μαυρογένη, στην οποία καταγγελόταν ως πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών της Χούντας. Οι κατηγορίες σε βάρος του ήταν ατεκμηρίωτες. Ταυτόχρονα ήταν και αποπροσανατολιστικές αναφορικά με την αντιμετώπιση των επιθέσεων που ο ίδιος εξαπέλυε στις γενικές συνελεύσεις ενάντια σε συνδικαλιστές της Αντι-Εφεε (έλεγε π.χ ''εσύ είσαι κολλιγιανικός του Κ.Κ.Ε'' κλπ, τη στιγμή που σε συνθήκες παρανομίας οι συνδικαλιστές της Αντι-Εφεε και τα μέλη των επιτροπών αγώνα δεν παρουσίαζαν δημόσια την πολιτική τους ιδιότητα. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε τις διωκτικές Αρχές να παίρνουν μέτρα, να προχωρούν σε συλλήψεις, διώξεις κ.λ.π). Ωστόσο, οι Επιτροπές Αγώνα δεν θα μπορούσαν να έχουν γνώση των όσων καταγγέλονταν, ενώ ο Διονύσης Μαυρογένης ως συνδικαλιστής φοιτητής δραστηριοποιούνταν στην Επιτροπή Αγώνα της σχολής του. Σημειώνουμε όμως και το κλίμα εκείνης της περιόδου, όπου μηχανισμοί της Χούντας και ισχυρών καπιταλιστικών κρατών δρούσαν και στην Ελλάδα και διεθνώς'' (110).
Ο Μαυρογένης συγκέντρωσε (άδικα αλλά όχι αναίτια) τις κατηγορίες του Κ.Κ.Ε για δύο βασικούς λόγους:Δεν ήταν μόνο ότι όταν αποκάλυπτε δημόσια την κομματική ταυτότητα στελεχών της ΚΝΕ βοηθούσε (άθελά του από ό,τι φαίνεται, αλλά αυτό δεν έχει σημασία) στη σύλληψη των μελών αυτών ( λέγοντας ''Εσύ είσαι Κολλιγιανικός'' και δείχνοντας μέλη της ΚΝΕ, εννοούσε ότι ''εσύ είσαι χρουτσοφικός'', επομένως αντεπαναστάτης, ''σε σχέση με εμένα που είμαι μαοϊκός και επομένως επαναστάτης'') . Ήταν επίσης , όπως είπαμε , το γεγονός ότι έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διάλυση της συνέλευσης των φοιτητών της Νομικής διαδίδοντας την είδηση περί σύγκρουσης με την αστυνομία στο Πολυτεχνείο, είδηση που όμως αποδείχτηκε αβάσιμη, τη στιγμή που ήταν πολύ πιθανό να υπερψηφιστεί η θέση της Αντι-Εφεε για διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών πριν τις βουλευτικές. Μια απόφαση που θα έμπαινε εμπόδιο στα σχέδια της χούντας περί φιλελευθεροποίησης. Το ερώτημα βέβαια γιατί ο Μαυρογένης να συμβάλει στη διάλυση της συνέλευσης , παραμένει.
Είναι γεγονός ότι η Πανσπουδαστική Νο8 κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη του 1974, σχεδόν τρείς μήνες μετά τα γεγονότα, όταν ο Μαυρογένης κρυβόταν για να μην συλληφθεί στα βουνά της Κρήτης. (εδώ) .Η εξαφάνιση αυτή πιθανόν να ενίσχυσε τις , λανθασμένες όπως αποδείχτηκε, υποψίες των μελών της ΚΝΕ. Βέβαια, έχει επιβεβαιωθεί ότι ο Μαυρογένης δεν υπήρξε εντεταλμένος πράκτορας και ήταν λάθος η δημοσίευση τέτοιων καταγγελιών εκ μέρους της Αντιεφεε . O ίδιος ο Μαυρογένης πάντως (εδώ) δήλωσε χρόνια μετά, ότι η είδηση ότι χτυπούν φοιτητές στο Πολυτεχνείο, ήταν ένα ''αριστερίστικο ψέμα'' .Καθώς μεσημέριαζε, και κατά τη διάρκεια της συνέλευσης , ο Γιώργος Γαβριήλ πλησίασε τους συναδέλφους του και, κλείνωντάς τους το μάτι,(πράγμα που σημαίνει ότι γνώριζε ότι είναι ψέμμα) τους ανακοίνωσε ότι ''χτυπούν τα αδέρφια μας στο Πολυτεχνείο''. Καταφανώς ο σκοπός ήταν η διάλυση της συνέλευσης από μια ''αριστερίστικη'' ,άρα υπερεπαναστατική πράξη/ψέμα που θεωρούσε τις συνελεύσεις ως αντεπαναστατικό ανάχωμα.Η θέση των ανθρώπων που θεωρούσαν τον εαυτό τους υπερ-επαναστάτη, ήταν υπέρ της διάλυσης συνελεύσεων που ενδεχομένως να αποφάσισαν την διεξαγωγή φοιτητικών εκλογών.Άλλωστε , μην ξεχνάμε ότι η συγκέντρωση στη Νομική ,από όπου θα ξεκινήσουν οι πρώτοι καταληψίες του Πολυτεχνείου, είχε γίνει με πρωτοβουλία της ΑντιΕφεε, οπότε , κάθε απόπειρα διάλυσής της φάνταζε στα μάτια των μελών της ΑντιΕφεε ως προβοκάτσια. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ήταν αρκετά αναμενόμενο να γίνει το λάθος και να καταγγελθούν δημόσια αυτοί οι φοιτητές ως πράκτορες.
Ο Λυγερός πάλι, δίνει διαφορετική μαρτυρία για το πώς ξεκίνησαν οι φοιτητές την πορεία προς το Πολυτεχνείο ''Γύρω στη μία το μεσημέρι της Τετάρτης, έφτασε η πληροφορία στους Γιώργο Γαβριήλ, Διονύση Μαυρογένη και Σταύρο Λυγερό (μέλη της Επιτροπής Αγώνα της Φυσικομαθηματικής) που βρίσκονταν ψηλά στις σκάλες της Νομικής, ότι στο Πολυτεχνείο η αστυνομία βιαιοπραγεί εναντίον των εκεί φοιτητών. Τότε, ο Γιώργος Γαβριήλ πήρε τον λόγο και πρότεινε στους συγκεντρωμένους να πραγματοποιήσουν διαδήλωση προς το Πολυτεχνείο. Τα στελέχη της Αντι-Εφεε και του ''Ρήγα'' αντέδρασαν και αρνήθηκαν να ακολουθήσουν. Έτσι, 1.000 -1.500 φοιτητές μέσω της Σόλωνος έφτασαν στο Πολυτεχνείο όπου δέχθηκαν επίθεση από την αστυνομία και παρακρατικούς με αποτέλεσμα οι μισοί περίπου διαδηλωτές να προλάβουν να εισέλθουν στο Πολυτεχνείο, ενώ οι υπόλοιποι να απωθηθούν στους γύρω δρόμους'' (111).
Όμως ο Λυγερός υπήρξε την περίοδο εκείνη μέλος της Ο.Σ.Ε ,της αριστερίστικης -υπερεπαναστατικής οργάνωσης, όπως άλλωστε και μεγάλος αριθμός των φοιτητών της φυσικομαθηματικής. Αυτό από μόνο του σίγουρα δεν είναι μεμπτό, αλλά για λόγους εντιμότητας ο Λυγερός θα έπρεπε να το αναφέρει. Είναι λογικό να θέλει ο ίδιος να υποβαθμίσει το γεγονός αυτό, αφού κάτι τέτοιο ενδεχομένως να έδινε μια βάση στις υποψίες της ΑντιΕφεε για τον τυχοδιωκτικό ρόλο των υπερεπαναστατικών οργανώσεων . Ο Δημήτρης Γαρρής σε μια βιβλιοκριτική του πάνω στο βιβλίο του Λυγερού ''Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου'' εντοπίζει την προσπάθεια του συγγραφέα να μην αναφερθεί καθόλου στο αριστερίστικο παρελθόν του καθώς και μια σημαντική αλλαγή , ως το προς το λιγότερο ''υπερεπαναστατικό'', ανάμεσα στα βιβλία του που κυκλοφόρησαν τη δεκαετία του '70 σχετικά με τα γεγονότα και στο επετειακό του βιβλίο. (εδώ) ) .Η Ο.Σ.Ε ήταν η οργάνωση εκείνη που ισχυριζόταν ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι αν έλλειπε το ''ρεφορμιστικό κ.κ.ε'' το Πολυτεχνείο θα είχε οδηγήσει σε μια επανάσταση (112).
Πάντως έχει αρκετό ενδιαφέρον το γεγονός ότι όλοι οι ''υπερεπαναστάτες'' (αναρχικοί, τροτσκιστές, μαοϊκοί κ.α) θεωρούν ότι το Κ.Κ.Ε διεστρέβλωσε την επαναστατική διάθεση των μαζών και τους οδήγησε σε αστικοδημοκρατικά μονοπάτια. Άρρητα μια τέτοια θέση δηλώνει ότι οι ίδιοι γνώριζαν τί ήθελαν οι μάζες , αλλά οι μάζες παραήταν μάζες και δεν ακολούθησαν τους υπερεπαναστάτες . Με λίγα λόγια κατηγορούν το Κ.Κ.Ε για αυτό που δεν κατάφεραν να κάνουν οι ίδιοι στις μάζες.
Πολλοί από αυτούς που επικρίνουν το Κ.Κ.Ε για τη στάση του πάνω στο Πολυτεχνείο, αρνούνται να δούν με ειλικρίνεια τις βάσιμες υποψίες που εξέφραζε το κόμμα αυτό περί προβοκατόρικης κατάληψης του Πολυτεχνείου,αλλά ταυτόχρονα αρνούνται και οποιαδήποτε συνεισφορά του στην επιτυχία της κατάληψης όπως την περιγράψαμε. Αρνούνται ακόμα και να παραδεχτούν τις θυσίες του, παρόλο τους νεκρούς του αλλά και τους διωγμένους του .Αρχές του 1974 δεκάδες μέλη του Κ.Κ.Ε σε Αθήνα και Θεσσαλονική συνελήφθησαν κάνοντας ακόμα και αναρχικούς να μιλήσουν για ''τα σοβαρότερα πλήγματα που δέχεται το Κ.Κ.Ε μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου'' (113).Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν χρειάζονταν τον λανθασμένο χειρισμό που έκανε το Κ.Κ.Ε ενάντια σε φοιτητές αγωνιστές για να το επικρίνουν.Πατάνε όμως πάνω σε αυτό το λάθος για να εκφράσουν το μένος τους εναντίον του. Έτσι, εξηγείται και το ,φαινομενικά παράδοξο, γεγονός να συσπειρώνονται γύρω από αυτήν την κριτική τόσο αντίθετοι πόλοι.
Οι αναρχικοί, σταθεροί πάνω στον φετιχισμό που έχουν με τη βία, πλάθωντας μια ''αναρχική'' μυθολογία περί επιρροής των αναρχικών πάνω στα γεγονότα του Πολυτεχνείου ισχυρίζονται ότι ''κανείς δεν ξεχνάει τη συμμετοχή που είχε το κόμμα του λαού στην συκοφάντηση των εξεγερμένων του '73 αλλά και στην συκοφάντηση και την καταστολή κάθε πρακτικής που υπερβαίνει την νομιμόμητα ταράζοντας την ''κοινωνική γαλήνη'' των κρατιστών. (114). Οι αναρχικοί βέβαια είναι πιο έντιμοι και παραδέχονται(για τους δικούς τους λόγους ασφαλώς) ότι στις πρώτες μέρες της κατάληψης , πριν δηλαδή αναλάβει τον έλεγχο η ΑντιΕφεε, τα συνθήματα που κυριαρχούσαν στο Πολυτεχνείο ήταν συνθήματα ''υπερεπαναστατικά'' και υπήρχε η δυναμική μιας ''πραγματικής επανάστασης'' αν δεν επενέβαινε το Κ.Κ.Ε . (εδώ) .
Η Χρυσή Αυγή μιλά για την υποκρισία του Κ.Κ.Ε (εδώ) .Οι νεορθόδοξοι του Καραμπελιά αναπαράγουν τις ίδιες κατηγορίες κατά του Κ.Κ.Ε (εδώ)Ακόμα και ο ''υπηρέτης των εφοπλιστών'' (εδώ) αναπαράγει την αθλιότητα περί ''εκμετάλλευσης του Πολυτεχνείου'' από το Κ.Κ.Ε. (εδώ) .
Τέλος, για να κλείσουμε , το κείμενο αυτό δεν έχει σκοπό να δώσει άφεση αμαρτιών στα λάθη του Κ.Κ.Ε σχετικά με την προβοκατορολογία του. Ούτως ή άλλως πρόκειται για ένα ατόπημα που το ίδιο το κόμμα πλήρωσε ακριβά όταν η προβοκατορολογία γύρισε εναντίον του . Σκοπός του κειμένου είναι να δώσει το κλίμα της εποχής, μιας εποχής δύσκολης για επαναστατικά κόμματα, που μπορούσε κάλιστα να οδηγήσει σε τέτοια λάθη. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που το Κ.Κ.Ε πάλεψε για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Η λειτουργία του κόμματος σε συνθήκες σχετικά ελεύθερες λειτουργούσε αποτρεπτικά προς την εμφάνιση του φαινομένου της προβοκατορολογίας.
(1) Το λήμμα Γεωργαλάς στη Wikipedia
(2)Γεωργίου Γεωργαλά - Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971, σελ. 15.
(3)στο ίδιο,σελ. 16-17 .
(4)στο ίδιο ,σελ. 16.
(5)Γεωργίου Γεωργαλά: Ο Κομμουνισμός, Θεωρία, Πράξις, Ιστορία, και Κριτική . Εκδ. Καμπάνα, 1968,σελ. 438.
(6) Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 17.
(7) στο ίδιο ,σελ. 18.
(8)στο ίδιο,σελ. 121.
(9)Στέργιος Κατσαρός, ''Εγώ ο Προβοκάτορας ο Τρομοκράτης, εκδ. Η Εφημερίδα των Συντακτών, σελ.185, 2022. Λέγοντας ''δωδεκατικούς'' ο Κατσαρός εννοεί τα μέλη του Κ.Κ.Ε . Πήραν το όνομα αυτό από τη 12η Ολομέλεια.
(10) Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 18.
(11) Γεωργίου Γεωργαλά: Ο Κομμουνισμός, Θεωρία, Πράξις, Ιστορία, και Κριτική . Εκδ. Καμπάνα, 1968.σελ.102.
(12)δες για παράδειγμα ,Κορνήλιος Καστοριάδης, Το Επαναστατικό Πρόβλημα Σήμερα, εκδ. Ύψιλον, σελ. 60,62,78 , μπορεί βέβαια κανείς να δει την εποχή εκείνη και τις απόψεις διαφόρων άλλων διανοουμένων που προέβλεψαν το τέλος των καπιταλιστικών κρίσεων όπως ο Γκάλπρεϊθ, ο Ορτέγκα Υ Γκασέτ κ.α.
(13) Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 18, 139 .
(14)Γεωργίου Γεωργαλά: Ο Κομμουνισμός, Θεωρία, Πράξις, Ιστορία, και Κριτική . Εκδ. Καμπάνα, 1968,σελ. 14,439.
(15)Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 19,189 .
(16) Γεωργίου Γεωργαλά: Ο Κομμουνισμός, Θεωρία, Πράξις, Ιστορία, και Κριτική . Εκδ. Καμπάνα, 1968σελ. 77.
(17)Νίκος Πουλαντζάς- Η Κρίση των Δικτατοριών, Πορτογαλία, Ελλάδα, Ισπανία. Εκδ.Το Ποντίκι σελ. 170,173 .
(18) Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 20-21.
(19) στο ίδιο ,σελ. 25 .
(20) στο ίδιο ,σελ. 26, 27 .
(21)στο ίδιο ,σελ. 27,28.
(22)στο ίδιο ,σελ. 29 .
(23) στο ίδιο,σελ. 30 .
(24) Αυτόνομη Πρωτοβουλία Πολιτών,''Νοέμβρης 1973 ο Αγώνας Συνεχίζεται, Νοέμβρης 1983. 1996, σελ. 22.
(25)Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 33,165.
(26)στο ίδιο,σελ. 33,35.
(27) Francis Fukuyama :''Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος'', εκδ. Α.Α.Λιβάνη. 1992,σελ.78-79, 174,152-153, 321.
(28) Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 36.
(29) στο ίδιο ,σελ. 37.
(30) στο ίδιο ,σελ. 40
(31) στο ίδιο,σελ. 42
(32)στο ίδιο,σελ. 43.
(33)στο ίδιο,σελ. 44.
(34)στο ίδιο,σελ. 45
(35) Γεωργίου Γεωργαλά: Ο Κομμουνισμός, Θεωρία, Πράξις, Ιστορία, και Κριτική . Εκδ. Καμπάνα, 1968σελ. 75-76, Στο ίδιο προπαγανδιστικό βιβλιαράκι θεωρεί τον σοσιαλισμό, ''νεύρωση'', σελ.8.
(36)Αδόλφος Χίτλερ ,Ο Αγών Μου,εκδ.Δαρέμας,τόμος 2,σελ.79 ,239.234.
(37)Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ.50,54,55,56 .
(38)στο ίδιο,σελ. 57,139.
(39)στο ίδιο,σελ. 64,66-67.
(40)στο ίδιο,σελ. 78,80,81.
(41)στο ίδιο,σελ. 113.
(42)στο ίδιο,σελ. 138-140.
(43)στο ίδιο
(44)στο ίδιο ,σελ. 118,122,142.
(45)στο ίδιο ,σελ. 82,83.
(46)Δέσποινα Παπαδημητρίου ''Η Ιδεολογία της 21ης Απριλίου'', στο συλλογικό 21η Απριλίου, Πως Ήρθε -Πως Έπεσε η Χούντα, εκδ.''Ε'' -Ιστορικά,Ελευθεροτυπία, σελ. 154
(47)Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ.85,86, 88.
(48)στο ίδιο ,σελ.89,90, 91.
(49)στο ίδιο,σελ.,97 123
(50) στο ίδιο,σελ. 99.
(51)Γεωργίου Γεωργαλά- Η Κρίσις της Καταναλωτικής Κοινωνίας, εκδ. Βίπερ. 1971 ,σελ. 191
(52) στο ίδιο,σελ. 150,160, 162 ,185,191.
(53) στο ίδιο ,σελ.143, 144 145.
(54)στο ίδιο,σελ. 145.
(55)στο ίδιο ,σελ. 194.
(56)στο ίδιο,σελ. 174,192.
(57)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023.
(58)Αντώνης Νταβανέλος: ''Νοέμβρης 1973, Η Εξέγερση που Ανέτρεψε τη Δικτατορία, εκδ. Red Marks, 2018,σελ. 21.
(59) Αδριανός Εριγκέλ. Μάης του 1968 Μια Νεοφιλελεύθερη Επανάσταση, εκδ. Έξοδος 2023, σελ. 25
(60)δες και Σόλων Νεοκ. Γρηγοριάδη Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, τόμος 9, σελ. 215-220.
(61)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. 20-22
(62)στο ίδιο, σελ. 25
(63)Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ. 7
(64)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. 25
(65)Σταύρος Λυγερός-Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, εκδ. Πατάκη, σελ. 84
(66)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. 26
(67)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. 26-27,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ. 8
(68)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. σελ. 56,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ 22.
(69)Σταύρος Λυγερός, Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, εκδ. Πατάκη , σελ. 89.
(70) στο ίδιο, σελ. 92.
(71)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ. 37-39,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ.6
(72) Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ 3-5.
(73)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ.72-73
(74)Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ15,16
(75)στο ίδιο,σελ18,20
(76)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023, σελ.77
(77)στο ίδιο,σελ 89
(78) Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ26
(79) Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.89,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ26-27,63
(80)Αυτόνομη Πρωτοβουλία Πολιτών,''Νοέμβρης 1973 ο Αγώνας Συνεχίζεται, Νοέμβρης 1983. 1996, σελ31
(81)Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ29
(82)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.90
(83) Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ29
(84)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.90
(85)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.90,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ27
(86)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.91
(87)στο ίδιο,σελ.91
(88)στο ίδιο, 2023,σελ.91
(89)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.94,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ30
(90)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.95
(91)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.95-97,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ33-34
(92)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,.σελ.95-97,104-105
(93)Στ.Κατσαρός,''Εγώ ο Προβοκάτορας , ο Τρομοκράτης'', εκδ. Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2022 σελ. 262,270-272
(94) Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ46,35
(95)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ..106
(96)Αυτόνομη Πρωτοβουλία Πολιτών,''Νοέμβρης 1973 ο Αγώνας Συνεχίζεται, Νοέμβρης 1983. 1996, σελ.43
(97) 50 χρόνια Από την Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Με κείμενα μελών του PEN Greece, εκδ.Αγγελάκη
(98)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ..111,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ37
(99)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ..121,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ31
(100) Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.122
(101) Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ39
(102)στο ίδιο,σελ.55
(103) Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.125,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ40,54.
(104) Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.126,Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 ,σελ42
(105)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.137
(106)στο ίδιο,σελ.161
(107)Έκθεση και Συμπεράσματα για τα Γεγονότα του Νοέμβρη του 1973, 4η Ολομέλεια της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε ,Ιούλης 1976 σελ 73
(108)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.162
(109)Αντώνης Νταβανέλος: ''Νοέμβρης 1973, Η Εξέγερση που Ανέτρεψε τη Δικτατορία, εκδ. Red Marks, 2018,σελ. 9
(110)Κ.Ε του Κ.Κ.Ε Πολυτεχνείο Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023,σελ.171
(111) Σταύρος Λυγερός- Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου.Μια ξεχασμένη Υπόθεση. Εκδ. Πατάκη, 2023σελ. 156
(112)δες και Αντώνης Νταβανέλος: ''Νοέμβρης 1973, Η Εξέγερση που Ανέτρεψε τη Δικτατορία, εκδ. Red Marks, 2018,σελ.79.
(113)Αυτόνομη Πρωτοβουλία Πολιτών,''Νοέμβρης 1973 ο Αγώνας Συνεχίζεται, Νοέμβρης 1983. 1996, σελ.62
(114)Αναρχική Παρέμβαση , Ιούνης 1998, σελ. 17
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου